کلیسای مسروپ مقدس مشهد: جاذبهای معنوی در پایتخت فرهنگی ایران

مشهد یکی از زیباترین و دیدنیترین شهرهای ایران به شمار میرود که علاوه بر مقاصد مذهبی، امکان بازدید از جاذبههای فرهنگی و تاریخی فراوانی را نیز فراهم میکند. در این نوشتار قصد داریم به یکی از کلیساهای ویژه ارامنه در مشهد بپردازیم. کلیسای مسروپ مقدس؛ مکانی که شاید نامش برای بسیاری از ساکنان این شهر هم نا آشنا باشد. پس از همراهی شما تا انتهای این مقاله، به خوبی با این مکان مقدس آشنا خواهیم شد.
کلیسای مسروپ مقدس در کجا واقع شده است؟
آدرس: خیابان امام خمینی، امام خمینی ۳۴، کلیسای مسروپ مقدس
چگونه میتوان به کلیسای مسروپ مقدس دسترسی پیدا کرد؟
با سوار شدن به هر ایستگاه قطار شهری خط ۱ و پیاده شدن در ایستگاه شریعتی، میتوانید با سوار شدن به خط ۲، در ایستگاه سعدی پیاده شوید. همچنین با استفاده از خط ۳۸ نیز میتوانید به کلیسای مسروپ مقدس برسید.
امکانات موجود در کلیسای مسروپ مقدس چه چیزهایی هستند؟
– محراب
– برج ناقوسخانه
– کتابخانه
– مدرسه و ساختمان اداری مجاور کلیسا
– نورگیرهای زیبایی در دیوارهای جنوبی و شمالی
– درهای ورودی در سمتهای مختلف کلیسا (این درها مسدود بوده و تنها در ضلع غربی باز است.)
کلیسای مسروپ مقدس، محل دیدن زیباییهای تاریخی
آدرس: خیابان امام خمینی، امام خمینی ۳۴، کلیسای مسروپ مقدس
مشاهده موقعیت کلیسای مسروپ مقدس در نقشه گوگل
راهنمای دسترسی به کلیسای مسروپ مقدس
از هر ایستگاه قطار شهری که سوار شوید، باید در ایستگاه شریعتی پیاده شده و سپس به خط ۲ تغییر مسیر دهید. بعد از گذشت یک ایستگاه، در ایستگاه سعدی میتوانید پیاده شوید. همچنین، خط ۳۸ گزینه مناسبی برای رسیدن به کلیسای مسروپ مقدس است.

عکس از: سایت Itto
آشنایی با کلیسای مسروپ مقدس یا کلیسای ده دی
با ورود ارامنه به مشهد، در ابتدا هیچ مکانی برای عبادت آنها وجود نداشت و تنها یک فضای کوچک برای این گروه در اطراف محله گنبد سبز در نظر گرفته شده بود. پس از این، کلیسای مسروپ مقدس در محله ارمنینشین مشهد ساخته شد و به عنوان نماد فرهنگی آن منطقه شناخته میشود.

این کلیسا به مدت ۷۶ سال است که در خیابان امام خمینی (ارگ قدیمی) و اطراف میدان ده دی مشهد به فعالیت پرداخته است. در گذشته، این مکان عبادتگاه مسیحیان ساکن مشهد به شمار میرفته است. ساخت کلیسا نزدیک به ۳ سال به طول انجامید و افرادی چون هاروطیان و کامیاران در فرآیند ساخت آن یاریرسان بودند. این کلیسا در نیمه تابستان سال ۱۳۸۴ به عنوان یک اثر فرهنگی تاریخی در فهرست ملی ایران ثبت گردید.
تاریخچه کلیسای مسروپ مقدس
در سال ۱۳۲۳ شمسی، هیئت نمایندگان ارمنی مشهد درخواست خرید زمینی را از شهرداری به منظور ساخت کلیسا مطرح نمودند. پس از سه سال پیگیری مداوم، رئیس کلیسای ارمنیان توانست مجوز وزارت کشور را دریافت کند.
این مجوز به ساخت بنای مخصوص خدمتگزاران کلیسای ارمنیان، یعنی همین کلیسای مسروپ مقدس اشاره داشت که زمین آن در سال ۱۳۲۷ شمسی از شهرداری مشهد خریداری شد.

پس از نهایی شدن خرید و توافق، این زمین در یکی از دفترخانههای رسمی مشهد در سال ۱۳۲۷ شمسی ثبت گردید. آرمناک سانطوریانس، منشی گروه ارمنیان مشهد، به همراه رئیس و خاچیک سافاریان در مهرماه سال ۱۳۳۳ درخواست صدور سند برای زمین را کردند.
در مشهد، سه کلیسا وجود دارد، اما کلیسای مسروپ مقدس تنها کلیسای مختص به ارامنه محسوب میشود. دو کلیسای دیگر در حال حاضر فعالیت چندانی ندارند و به تاریخ مشهد پیوستهاند. جالب است بدانید که در دو شهر اراک و رشت نیز کلیسایی با نام «مسروپ مقدس» موجود است.
اولین کلیسای ارامنه در مشهد تا اواخر دهه هفتاد شمسی فعال بود. مهاجرت ارامنه به شهرهای دیگر ایران مانند تهران، ارومیه، تبریز و اصفهان به دلایل اقتصادی و سیاسی، باعث شد که در نهایت آخرین کشیش کلیسا در اواخر دهه هفتاد آن را ترک کند.

بسیاری از ارامنه به کشورهای دیگر مهاجرت کرده و در آنجا سکونت گزیدند. بعدها، کشیشانی از دیگر کشورها در این کلیسا، مراسمهای مختلف را برگزار کردند. کلیسای مسروپ مقدس چند سال پس از انقلاب هم به فعالیت خود ادامه داد، اما با کاهش حضور ارامنه، فعالیتهایش به تدریج کاهش یافت.
امروزه، ارامنهای که از مناطق مختلف ایران و دیگر نقاط جهان به مشهد سفر میکنند، میتوانند به این کلیسا مراجعه کنند. آیا شما هم به این مکان تاریخی و معنوی قدم گذاشتهاید؟ تجربیات خود را در مورد کلیسای مسروپ مقدس برای ما به اشتراک بگذارید! ما منتظر نظرات شما هستیم.
این مکان برای برگزاری مراسمهای ویژه و مذهبی با خانواده یا به صورت انفرادی گزینهای مناسب به شمار میآید. در گذشته برگزاری این مراسمات به صورت گروهی نیز امکان پذیر بود، اما امروزه در کلیسای مسروپ مقدس، مراسمهای گروهی برگزار نمیشود.

مدیر کلیسای مسروپ مقدس کیست؟
به نقل از منابع معتبر، مسئولیت این کلیسا بر عهده فردی به نام «آلفرد هاوان» بود. در حال حاضر به علت غیبت ایشان، کلیسا زیر نظر یک فرد دیگر اداره میشود.
تاریخچه ساخت کلیسای مسروپ مقدس
با وجود اینکه بیش از ۱۵ سال از ثبت این مکان تاریخی میگذرد، تا دو سال پیش هیچ اقدام مشخصی برای ترمیم این بنای ارزشمند انجام نشده بود؛ اما طی سالهای اخیر، اقدامات مهمی شامل بازسازی بام، محوطه داخلی کلیسا و دیوارهای رو به میدان ده دی آغاز شده است.
نما و طراحی کلیسای مسروپ مقدس
وقتی از نمای بیرونی به این کلیسا نگاه میکنید، دیوارهای آجری قدیمی با دو گنبد مخروطی شکل که رنگ سنگی و سفیدی دارند، جلوهای خاص به این مکان میبخشند و در بالای این گنبدها، صلیبهایی قرار گرفته است.
بین این دو گنبد، یک گنبد شیروانی بزرگ که از نوع فلزی و بدون صلیب است، وجود دارد. این گنبد قرمز رنگ، در واقع نمای اصلی کلیساست و مساحت زیربنای آن به ۳۰۰ متر میرسد. تحت هر سه گنبد، کاشیهای مستطیلی با طراحیهای زیبا چیده شدهاند که جلوهای خاص به نمای کلیسا میدهد.
اگر از ارتفاع به کلیسای مسروپ مقدس نگاه کنید، مشاهده خواهید کرد که شکل سازه به صورت ذوزنقه در آمده است.
در نزدیکی این کلیسا، مدرک “مدرسه آرین” برای جامعه ارامنه قرار دارد.
تاریخ دقیقی برای آغاز فعالیت این مدرسه تعیین نشده است، اما مدرکها و مستندات باقیمانده، نشاندهنده این است که این مدرسه به دوران پهلوی تعلق دارد. مدرسه آرین پس از مهاجرت ارامنه، تعطیل گردید و حالا شاهد تخریب تدریجی بقایای آن هستیم.

گشت و گذاری در فضای داخلی کلیسا
در مراسمات مسیحی، ناقوسی وجود دارد که صداهای آن در دل کلیسا طنینانداز میشود. هدف این صدا، دعوت مردم به حضور در کلیسا برای اهداف مختلف است. بر فراز در ورودی کلیسای مسروپ مقدس، ناقوس زیبایی نصب شده است.
این ناقوس از اصفهان به این مکان منتقل شده، چرا که ارامنه مشهد از خلیفهگری اصفهان پیروی میکردند. به جز ناقوس، یک کتیبه سنگی نیز در ورودی کلیسا قرار دارد که متنی به زبان ارمنی بر روی آن نگاشته شده است. اگر دقت کافی داشته باشید، میتوانید تاریخ تأسیس کلیسای مسروپ مقدس را نیز در زیر این کتیبه مشاهده کنید.

این کلیسا دارای زیرزمینی وسیع میباشد که با دریچههای مستطیلی که به بیرون باز میشود، موجب جلوگیری از ورود رطوبت به داخل ساختمان میشود.
در محوطه حیاط این کلیسا، درختان کهنسالی وجود دارند که با قامت بلند خود به سمت گنبدها دست دراز کردهاند و زیبایی خاصی به این مکان میبخشند.
– کتابخانه قدیمی کلیسا
کتابخانهای تاریخی در این مکان بنا شده است که شامل هزاران جلد کتاب به زبانهای روسی و ارمنی میباشد. این کتابخانه که در سال ۱۹۶۱ در حیاط کلیسا تأسیس شده، متأسفانه به خاطر رطوبت دیوارها و زمین، در آستانه تخریب قرار دارد.

– سالن اصلی بزرگ و زیبا
برای ورود به سالن اصلی کلیسای مسروپ مقدس، ابتدا باید از در چوبی و قهوهای رنگ عبور کنید. آیا تا به حال از داخل این کلیسا دیدن کردهاید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید!
وارد که میشوید، اولین چیزی که جلب توجه میکند دو صلیب بزرگ به رنگ سفید است که بر بالای در ورودی قرار دارند. به محض ورود، لوسترهایی با اندازههای بزرگ و زیبا را خواهید دید که بهصورت منظم از سقف تا محل محراب آویزان شدهاند.
ستونهایی با کاشیهای ملایم رنگ کرم در دو سمت سالن قرار دارد که تابلوهایی هنری بر روی آنها خودنمایی میکند. بیشتر این تابلوها به چهره عیسی مسیح (ع) و مادرش، مریم مقدس (س)، تعلق دارند.

به محض ورود به سالن کلیسای مسروپ مقدس، فرش قرمز و بزرگ زیر پایتان جلوهگری میکند که نیمکتهای چوبی قهوهای رنگ بر روی آن قرار دارد. همچنین در اینجا میزی وجود دارد که انجیل ارامنه در آن جا به تماشا گذاشته شده است. در سمت مقابل نیمکتها، نردهای موجود است که محل محراب و میز کتاب انجیل را از نیمکتها جدا میکند.
در داخل سالن اصلی کلیسا، قسمتی با ارتفاع بالا به عنوان سن وجود دارد که مراسم مذهبی در آنجا برگزار میشد. طبقه بالایی این سالن نیز بهشکل مشابه همین طبقه طراحی شده است. جالب است بدانید ظروف نقرهای و تابلوهای قدیمی که در کلیسا ذخیره شده، به یکی از موزههای تهران منتقل شده است.

علاوه بر این، نقاشیهای قدیمی که به کلیسای مسروپ مقدس اهدا شدهاند، بر روی دیوارهای آن خود نمایی میکنند و قدمت آنها به ۷۰ سال میرسد. در این کلیسا کتابهای سنگی وجود دارد که تاریخ آنها به ۱۷۰ سال پیش برمیگردد و بسیار ارزشمند به شمار میروند. پیشتر، اینجا تابلوی زیبای سوزندوزی ابریشمیای وجود داشت که در آن حضرت مریم، حضرت عیسی را در آغوش گرفته بود. این تابلو نیز به همراه دیگر تابلوها به موزه تهران منتقل شده است.
در انتهای سالن، یعنی سمت شرق کلیسا، محراب قرار دارد که ویژه مراسم مذهبی و مخصوص کشیشها است. بهطور کلی، افراد غیرکشیش اجازه ورود به آنجا را ندارند، هرچند که سالهاست که در این کلیسا مراسم خاصی برگزار نشده است.

ویژگیهای کلیسای مسروپ مقدس
- محراب زیبا
- برج ناقوسخانه
- کتابخانه غنی
- مدرسه و ساختمانهای اداری نزدیک کلیسا
- نورگیرهای موجود بر روی دیوارهای شمالی و جنوبی
- درهای ورودی در جهات مختلف کلیسا (هرچند این درها به جز در سمت غربی بسته شدهاند.)

جاذبههای گردشگری مشهد…
همانطور که اشاره شد، علاوه بر کلیسای مسروپ مقدس، دیگر کلیساهای جذابی نیز در مشهد وجود دارند که میتوانید حین سفر به این شهر زیبا از آنها دیدن کنید. هرچند بازدید از این مکانها ممکن است کمی دشوار باشد، اما به هیچوجه کار غیرممکنی نیست.
اگر قصد دارید با خانواده یا دوستان به شهر مشهد سفر کنید، حتماً به این موضوع فکر کنید. گشت و گذار در مکانهای تاریخی حسوحال شگفتانگیزی را به علاقهمندان تاریخ هدیه میدهد. در واقع، در شهرهای مختلف ایران، دیدن این آثار باستانی و تاریخی تجربهای نادر و فراموشنشدنی خواهد بود.
این جاذبهها به خاطر تاریخ غنی و زیبایی که در دل خود دارند، گزینههایی جذاب برای بازدید گردشگران محسوب میشوند. آیا شما هم از کلیسای مسروپ مقدس بازدید کردهاید؟ نظرات و تجربیات خود را درباره این مکان با دوستان و دیگر علاقهمندان در وبسایت ما به اشتراک بگذارید!