باور کنید یکی از دشوارترین کارها نوشتن درباره حرم امام رضا (ع) است؛ موضوعی که در آن احساسات شما بر اطلاعاتی که در این باره دارید، غلبه می‌کند و ترجیح می‌دهید به جای توضیح درباره جزئیات آن، تنها چند خط از وضعیت احساسی‌تان بیان کنید و تمام!
حرم امام رضا (ع) از جمله مکان‌هایی است که تجربه‌اش به مراتب ساده‌تر از توصیفش است. شاید به همین دلیل است که بیشتر نوشته‌های شخصی درباره این مکان مقدس، درگیر کننده احساسات و افکار هستند تا یک راهنمای زیارتی جامع. ما در این بخش از وبلاگ گردشگری علی بابا تصمیم داریم احساسات‌مان را کنار بگذاریم و مانند خادمان حرم که به سؤالات شما پاسخ می‌دهند، به همه سوالات شما درباره آستان مقدس امام رضا (ع) پاسخ دهیم.
کدام صحن‌ها و رواق‌های حرم امام رضا (ع) شناخته‌شده‌ترند؟
صحن‌های معروف حرم امام رضا (ع) شامل صحن انقلاب، جامع رضوی، آزادی، جمهوری اسلامی و قدس می‌باشند. و از رواق‌های مشهور می‌توان به رواق امام خمینی، شیخ طبرسی، دارالحجه و دارالجابه اشاره کرد.
حرم امام رضا در کجا قرار دارد؟
برای رسیدن به حرم امام رضا (ع) می‌توانید از ۴ مسیر استفاده کنید: ۱. خیابان شیرازی (ورودی شیخ طوسی) ۲. خیابان امام رضا (ورودی باب الجواد و باب‌الرضا) ۳. خیابان نواب صفوی (ورودی نواب صفوی) ۴. خیابان طبرسی (ورودی طبرسی).
موزه‌های آستان قدس شامل چه چیزهایی هستند؟
خدمات موجود در اطراف حرم امام رضا (ع) چه هستند؟
در اطراف حرم، هتل‌ها، بازارها و رستوران‌های متنوع وجود دارند که باعث می‌شوند زیارت و اقامت شما راحت و بدون دردسر باشد.
نگاهی به تاریخ حرم از گذشته تا به امروز
حرم امام رضا (ع)، که در واقع محل استراحت ابدی ایشان است، تاریخ درازی دارد و به دهه ۶۱۰ هجری قمری برمی‌گردد. این مکان در ابتدا مقبره هارون‌الرشید، خلیفه‌ای تاجر و پدر مأمون، بوده است که مأمون بعد از به شهادت رساندن امام رضا (ع)، ایشان را در کنار مقبره پدرش به خاک سپرد. این مقبره، در نزدیکی نوغان و روستایی به نام نوغان قرار داشته است.
دفن پیکر مقدس امام رضا (ع) در این محل باعث شد که به تدریج این مکان به نام حرم امام رضا (ع) شناخته شود و نام هارون‌الرشید به فراموشی سپرده شود.
اگرچه حرم امام رضا (ع) در طول تاریخ چندین بار توسط غارتگران و مهاجمانی نظیر مغولان و غزنویان مورد تخریب قرار گرفت، ولی دوستداران امام همواره به بازسازی این مکان پرداخته و این مکان مذهبی را با محبت زندگی بخشیدند.
در دوره صفوی، به دستور شاه‌طهماسب صفوی، بازسازی فاخر و باشکوهی از حرم امام رضا (ع) به انجام رسید و از آن زمان تا به حال، بازسازی مرتب آستان قدس رضوی و گسترش فضای آن ادامه دارد.
در حال حاضر بارگاه امام رضا (ع) دارای مساحتی بیش از ۱ میلیون مترمربع بوده که این حرم را به یکی از بزرگترین مقاصد مذهبی جهان بدل کرده است.
آشنایی با اجزای بنای امام رضا (ع)
اگر شما زائر حرم امام رضا (ع) هستید، ممکن است با اسامی خاصی آشنا شوید که ممکن است دقیقاً ندانید به کدام مکان اشاره دارند؛ مثل روضه منوره که شاید ابتدا فکر کنید به یک مراسم مذهبی اشاره دارد، در حالی که این نام به یک مکان خاص در حرم اشاره دارد!
در این بخش بخش‌های مختلف حرم را که شناخت آنها می‌تواند زیارت شما را آگاهانه‌تر کند، برایتان معرفی می‌نماییم.
روضه منوره
روضه منوره به معنای «گلزار نورانی» است و منطقه‌ای از حرم امام رضا (ع) که پیکر مبارک ایشان در آن دفن شده، نامیده می‌شود. روضه منوره حرم امام رضا (ع) حدود ۱۸۹ مترمربع وسعت دارد که ضریح مطهر ۵/۱۷ مترمربع از این مکان را به خود اختصاص داده است.
روضه منوره در واقع قلب حرم امام رضا (ع) به حساب می‌آید، جایی که دیگر بخش‌های حرم در اطراف آن طراحی شده‌اند. روضه منوره به وسیله ۴ ورودی به رواق‌های حرم امام رضا (ع) مرتبط می‌شود.
مدفن
مدفن به معنای مکان دفن می‌باشد. پیش‌تر یادآور شده بودم که پیکر نورانی امام رضا (ع) در بقعه هارونیه به خاک سپرده شده و مقبره ایشان دقیقاً بالای مقبره هارون‌الرشید واقع گردیده است.
نقاره‌خانه
نقاره‌خانه یکی از آن قسمت‌های معروف حرم امام رضا (ع) است که ممکن است با نوای دلنشین نقاره‌ها در هنگام صبح و غروب آشنا باشید.
نقاره‌خانه یکی از ایوان‌های صحن انقلاب است که در بخش شرقی حرم قرار دارد. ایوان نقاره‌خانه هم مانند سایر ایوان‌ها با دو کتیبه زیبا تزیین شده است.
کتیبه‌های موجود در ایوان نقاره‌خانه به دست محمدحسین شهید مشهدی نوشته شده و شامل آیه نور در قسمت بالای ایوان و سوره مبارکه مزمل در حاشیه آن می‌باشد.
اگر برنامه سفر شما به حرم در ایام شهادت یا ماه‌های محرم و صفر است، بهتر است منتظر نواهای نقاره‌ها نباشید. چون در این ایام به دلیل حفظ حرمت، این نوای دلچسب پخش نخواهد شد.
مناره‌های حرم امام رضا (ع)؛ گلدسته‌های هنرمندانه
مناره‌ها، یکی از نمادهای فرهنگی و تاریخی هستند که در گذشته برای راهنمایی مسافران در ورودی شهرها به کار می‌رفته‌اند.
این بناها به مرور زمان کاربری جدیدی پیدا کردند و به مکان‌هایی برای اذان‌گویی در کنار مساجد تبدیل شدند.
در حرم امام رضا (ع) ۱۲ مناره وجود دارد که هر کدام با هنر خاصی تزئین شده‌اند.
این مناره‌ها در نقاط زیر قرار دارند:
- دو مناره طلاکاری شده بر فراز ایوان طلا و ایوان عباسی در صحن انقلاب
- دو مناره در صحن جمهوری اسلامی
- دو مناره در صحن مسجد گوهرشاد
- شش مناره در صحن جامع رضوی
صحن‌های حرم امام رضا (ع)؛ حیاط خلوت خیال
صحن، به فضایی باز که از اطراف احاطه شده است، اشاره دارد. صحن‌ها از عناصر کلیدی معماری اسلامی به شمار می‌آیند که عمدتاً برای تفکیک بخش داخلی حرم از فضای بیرون استفاده می‌گردند.
در حال حاضر، حرم امام رضا (ع) شامل ۹ صحن است که هر یک از آنها ویژگی‌ها و کارکردهای خاص خود را دارند. در ادامه به معرفی این صحن‌ها خواهم پرداخت.
می‌خواهم پرنده‌ای را در قلب‌تان رها کنم تا در آسمان‌های عشق پرواز کند.
صحن انقلاب
صحن انقلاب به عنوان کهن‌ترین صحن در آستان قدس امام رضا (ع) شناخته می‌شود که به نام صحن عتیق نیز مشهور است. این صحن زیبا، که در دوران تیموریان احداث شده، در بخش شمالی روضه منوره واقع شده است.
این صحن چهار ایوان زیبا دارد؛ ایوان طلای نادری در سمت جنوبی و بالای پنجره فولاد، ایوان عباسی در شمال صحن، ایوان نقاره‌خانه در شرق و ایوان ساعت در غرب این صحن قرار دارد.
تمامی اجزای صحن انقلاب محبوبیت بالایی دارند و در میان زائرین بسیار مورد توجه هستند؛ درست مانند پنجره فولادی که با وجود ترکیب سخت فولاد و برنز، دل‌های زیادی را در نزدیکی خود نرم کرده است. این پنجره، آرزوهایی سبز را در کنار خود دارد.
از دیگر زیبایی‌های این حرم، سقاخانه نادری است که به سقاخانه اسماعیل طلا معروف شده است. بنای این سقاخانه در زمان نادرشاه افشار شکل گرفته اما به خاطر طلاکاری‌های اسماعیل خان، سردار فتحعلی شاه قاجار، به چنین نامی مشهور شده است.
صحن آزادی
صحن آزادی حرم امام رضا (ع) نسبت به صحن انقلاب جدیدتر است و حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد. به همین دلیل این صحن به نام صحن نو نیز شناخته می‌شود.
صحن آزادی نیز مانند صحن انقلاب دارای چهار ایوان است که به ترتیب نامگذاری شده‌اند: ایوان طلا، ساعت، باب‌السلام و باب‌الحکمه که به ترتیب در غرب، جنوب، شرق و شمال این صحن واقع شده‌اند.
ساخت صحن آزادی در زمان فتحعلی شاه قاجار آغاز شده اما به دلیل ادامه مراحل تزئین و تکمیل آن در دوره ناصرالدین شاه، به ایوان ناصری نیز نامیده می‌شود.
صحن قدس
صحن قدس کوچک‌ترین صحن آستان قدس رضوی امام رضا (ع) محسوب می‌شود. این صحن در دوران انقلاب اسلامی بنا شده و دارای سقاخانه‌ای به شکل بیت المقدس است. این سقاخانه به نیت امام رضا (ع) که هشتمین امام شیعیان است، به اندازه ۸/۱ بنای واقعی بیت المقدس ساخته شده و در واقع نمونه‌ای کوچک از آن بناست.
صحن قدس جاذبه‌ای است که در سمت جنوبی روضه منوره و پس از مسجد تاریخی گوهرشاد قرار دارد، مکانی مناسب برای افرادی که به زیارت امام رضا (ع) می‌آیند.
صحن جمهوری اسلامی
صحن جمهوری اسلامی در سال ۱۳۶۸ در بخش شرقی حرم مطهر بنا گردید. این صحن با ایوان طلایی زیبا، سقاخانه‌ای در میانه، برج ساعت و همچنین پنجره فولادی که به روضه منوره مشرف است، بیشترین شباهت را به صحن انقلاب حرم امام رضا (ع) دارد. آیا شما هم به این زیبایی‌ها جذب می‌شوید؟
این صحن همچنین دارای سه ایوان دیگر به نام‌های باب‌الشهاده، باب‌العلم و باب‌الغدیر است که هر کدام زیبایی خاص خود را دارند. آیا تا به حال تجربه زیارت در این صحن را داشته‌اید؟
صحن جامع رضوی یا صحن پیامبر اعظم
مساحت گسترده صحن جامع رضوی که به بیش از ۱۱۷۰۰۰ مترمربع می‌رسد، این مکان را به بزرگترین صحن حرم امام رضا (ع) تبدیل کرده است. با این ظرفیت، امکان برگزاری نماز جماعتی با حضور ۲۵۰۰۰ زائر را فراهم می‌آورد و در زمره بزرگترین صحن‌های اماکن مقدس در سطح جهانی است.
این صحن که در دوران معاصر ساخته شده، دارای ۳۰ حجره و ۴۶ غرفه است که به برگزاری برنامه‌های مذهبی و فرهنگی اختصاص یافته‌اند. آیا شما هم در این مکان به عبادت پرداخته‌اید؟
در جنوب حرم قرار داشته و از طریق باب‌الرضا و باب‌الجواد به خیابان‌های امام رضا (ع) و خسروی نو منتهی می‌شود.
اگر نام این صحن را به‌عنوان صحن پیامبر اعظم شنیدید، نگران نشوید! این تغییر نام در زمستان ۱۳۹۹ به وقوع پیوست.
صحن کوثر
اگر به خیابان شهید نواب صفوی بروید و قصد داشته باشید به حرم امام رضا (ع) وارد شوید، اولین مکانی که با آن روبرو می‌شوید، صحن کوثر است. این صحن به صحن هدایت و صحن جامع رضوی ارتباط دارد.
صحن کوثر عمدتاً به‌عنوان یک ورودی و مسیر ارتباطی عمل می‌کند و معمولاً شاهد برگزاری مراسم مذهبی در این صحن نخواهید بود. در این صحن خبری از طلاکاری نیست و هنر کاشی‌کاری معرق بر آن حاکم است. آیا این نوع هنر برای شما جالب توجه است؟
صحن غدیر
صحن غدیر که در سمت جنوب غربی حرم واقع شده است، یکی دیگر از زیبایی‌های حرم امام رضا (ع) محسوب می‌شود. هدف این صحن ایجاد ارتباط میان صحن‌ها و راه‌های مختلف حرم است.
از صحن غدیر به‌طور مستقیم به صحن‌های جامع رضوی، جمهوری اسلامی و سَردَر شیرازی متصل خواهید شد. از دیدن این جاذبه‌ها لذت بردید یا تجربه دیگری از زیارت دارید؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید!
صحن غدیر دو قابلیت مهم را برای بازدیدکنندگان فراهم آورده است: ۱. سرویس بهداشتی ۲. مجتمع تجاری خدماتی غدیر.
در مجتمع تجاری غدیر می‌توانید به انواع کالاهایی نظیر مواد غذایی، لباس، جواهرات و سنگ‌های زینتی دسترسی پیدا کنید که در صورت نیاز، گزینه‌ای نزدیک و مناسب برای شما خواهد بود.
صحن هدایت
اگر در ماه رمضان مهمان سفره‌های افطاری حرم امام رضا (ع) بوده‌اید، به احتمال زیاد با صحن هدایت آشنا شده‌اید، صحنی وسیع که هرساله تعداد زیادی از زائران روزه‌دار را پذیرایی می‌کند.
صحن بعثت
در گذشته صحن بعثت به صحن امام خمینی معروف بود که با تغییرات ایجاد شده، بخش عمده آن به رواق امام خمینی تبدیل و فضای باقی‌مانده به نام صحن بعثت شناخته شده است.
رواق های حرم امام رضا (ع)
در این قسمت می‌خواهم درباره رواق‌های حرم امام رضا (ع) با شما صحبت کنم. رواق به معنای پیشگاه و سایبان است که در آستان قدس رضوی، به تمام محل‌های سقف‌دار اطراف بقعه امام (ع) اطلاق می‌شود.
حرم امام رضا (ع) دارای ۲۶ رواق در فضای داخلی است که به این صورت نامگذاری شده‌اند:
- رواق دارالحفاظ
- رواق دارالسیاده
- گنبد حاتم خانی
- گنبد الله وردیخان
- توحید خانه
- دارالفیض
- دارالشکر
- دارالشرف
- دارالضیافه
- دارالسعاده
- دارالسلام
- دارالسرور
- دارالعزه
- دارالذکر
- دارالزهد
- شیخ‌بهاءالدین
- دارالعباده
- دارالاخلاص
- دارالولایه
- دارالاجابه
- دارالهدایه
- دارالرحمه
- دارالحکمه
- دارالحجه
- امام خمینی(ره)
- دارالمرحمه
- رواق‌های زیربستی حرم امام رضا (ع): دو رواق شیخ طوسی و شیخ حر عاملی.
- سایر رواق‌های وابسته: رواق‌های دارالحجّه، کوثر، غدیر، دارالکرامه، دارالقرآن، حضرت زهرا(س) و حضرت معصومه(س)
نکات جذاب و جالبی در رابطه با برخی رواق‌ها وجود دارد که در این قسمت از راهنمای زیارتی ما، بهترین آنها را برای شما گردآوری کرده‌ام.
رواق شیخ طوسی
یکی از زیباترین تصاویر که در حرم امام رضا (ع) قابل مشاهده است، پیوند جوانانی است که دوست دارند صیغه عقدشان در آستان رضوی جاری شود و نخستین لحظات زندگی مشترک خود را در حرم امام رضا (ع) تجربه کنند.
رواق شیخ طوسی مکانی است که برای این منظور مقرر شده و میزبان به‌یادماندنی‌ترین لحظات زندگی این جوانان خواهد بود.
رواق امام خمینی(ره)
بزرگترین رواق حرم امام رضا (ع) رواق امام خمینی نام دارد. همان‌طور که ذکر شد، این رواق در گذشته یک صحن بوده است که پس از ایجاد تغییرات و سرپوشیده شدن، به وسیع‌ترین رواق حرم تبدیل شده است.
این بخش در گذشته صحن پهلوی و همچنین صحن موزه نامیده می‌شد که علت آن وجود موزه و کتابخانه‌ای بزرگ در انتهای آن بوده است. برنامه‌های مهم سیاسی، اجتماعی و مذهبی از جمله نمازجمعه در رواق امام خمینی برگزار می‌شود.
رواق دارالحجه
رواق دارالحجه از رواق‌های جدیدالاحداث است که در سال ۱۳۸۷ افتتاح گردید و در واقع زیرزمین صحن انقلاب محسوب می‌شود.
برای ورود به این رواق مقدس حرم امام رضا (ع)، می‌توانید از طریق بست شیخ حر عاملی و شیخ طوسی اقدام نمایید.
دو عامل مهم که موجب شده تا رواق دارالحجه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد، به شرح زیر است:
- این رواق شرقی‌ترین بخش حرم (رواق شیخ حر عاملی) را به غربی‌ترین بخش آن (رواق شیخ طوسی) متصل می‌کند.
- رواق دارالحجه تنها رواقی است که جهت قبله با سمت و سوی زیارت حرم امام رضا (ع) یکسان است.
رواق دارالاجابه
اگرچه در بحث زیارت، فاصله مکانی تاثیری ندارد، اما اگر تمایل دارید بدانید کدام بخش از حرم نزدیک‌ترین مکان به مقبره ارزشمند امام رضا (ع) است، باید اشاره‌کنم به «رواق دارالاجابه».
دیوار شرقی دارالاجابه در نزدیکی سرداب زیر ضریح واقع شده است که مقرب‌ترین بخش به محل دفن حضرت رضا (ع) محسوب می‌شود.
رواق‌های خانوادگی
اگر به‌دنبال مکان‌هایی در حرم امام رضا (ع) هستید که بین زائران تفکیک جنسیتی وجود نداشته باشد و فرصت مناسبی برای نیایش و زیارت خانواده‌تان فراهم شود، به یکی از این رواق‌ها مراجعه کنید:
- رواق‌های امام خمینی
- کوثر
- غدیر
- دارالزهد
- دارالعباده
- شیخ بهایی
- دارالولایه
- دارالهدایه
- دارالرحمه
- دارالاجابه
- دارالحجه
- شیخ طوسی
- دارالمرحمه
- شیخ حر عاملی
خصوصیات رواق‌های حرم امام رضا (ع)
چندین ویژگی «ترین» در میان رواق‌ها وجود دارد که دانستنش برای شما جالب خواهد بود؛ کوچک‌ترین، جدید‌ترین و قدیمی‌ترین رواق‌ها به‌ترتیب به نام‌های رواق دارالاخلاص، رواق دارالمرحمه و دارالحفاظ شناخته می‌شوند.
کتابخانه‌های حرم امام رضا (ع)
حرم امام رضا (ع) تنها بعد دینی و مذهبی ندارد، بلکه ابعاد فرهنگی آن نیز در کتابخانه‌ها و موزه‌ها به وضوح نمایان است. دو کتابخانه تحت نظارت آستان قدس رضوی شامل کتابخانه مرکزی آستان قدس و کتابخانه گوهرشاد می‌باشند.
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی
کتابخانه مرکزی در رواق امام خمینی قرار دارد و زیر نظر سازمان مربوط به کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی فعالیت می‌کند.
این کتابخانه از زمانی که امام رضا (ع) به شهادت رسید و محبّان و دوستداران آن امام بزرگوار تلاش کردند تا مکانی برای زائران و فرهنگیان فراهم آورند، شکل‌گیری خود را آغاز کرد.
آیا شما هم علاقه‌مند به بازدید از این کتابخانه‌ها هستید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید!
این بزرگوار با اهدا و وقف کتب و جزوات قرآنی، بستری ارزشمند برای تأسیس یک گنجینه فرهنگی غنی فراهم کردند.
در حال حاضر، این کتابخانه دارای بیش از ۴ میلیون کتاب است که تعدادی از آنها در فهرست میراث جهانی قرار دارند. کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی همچنین دارای بیش از ۵۰ کتابخانه زیرمجموعه در سرتاسر ایران است که در نقاط مختلف کشور فعال‌اند.
کتابخانه جامع گوهرشاد یا اهل‌بیت علیهم‌السلام
کتابخانه گوهرشاد یکی دیگر از مراکز فرهنگی است که در کنار کتابخانه مرکزی در حرم امام رضا (ع) واقع شده و به‌صورت ۲۴ ساعت شبانه‌روز خدمات ارائه می‌دهد. این کتابخانه در صحن جامع رضوی و به‌طور دقیق رو به‌روی مسجد گوهرشاد قرار دارد.
کتابخانه گوهرشاد که به نام کتابخانه اهل‌بیت علیهم‌السلام شناخته می‌شود، یک کتابخانه تخصصی در محوریت اهل‌بیت (ع) است.
دو نکته جالب درباره این کتابخانه:
- این کتابخانه مختص آقایان است. (!)
- در صورت تعطیلی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، زائران حرم امام رضا (ع) می‌توانند با پر کردن فرم مهمان و ارائه کارت شناسایی معتبر، از منابع موجود در این کتابخانه بهره‌مند شوند.
موزه‌های آستان قدس رضوی
یکی از بخش‌های شگفت‌انگیز حرم امام رضا (ع)، موزه‌ها هستند. شاید شما بارها به مشهد سفر کرده‌اید و زائر حرم بوده‌اید، اما بازدید از موزه‌ها ممکن است در برنامه‌های سفر شما نبوده باشد. اجازه دهید با اطلاعاتی بیشتر، درباره موزه‌های آستان قدس رضوی و اهمیت آنها به شما بگوییم.
در حرم امام رضا (ع) شش موزه فعالیت دارند که هرکدام با موضوعات خاص، آماده خدمت‌رسانی به زائرین و علاقه‌مندان به تاریخ هستند. موزه مرکزی، موزه فرش، موزه قرآن و نفایس، موزه مردم‌شناسی، موزه هدایای رهبری و تالار آثار استاد فرشچیان، گزینه‌هایی هستند که می‌توانید با توجه به علاقه و زمان خود، یکی را انتخاب کنید.
موزه قرآن و نفایس
موزه قرآن و نفایس حرم امام رضا (ع) یکی از غنی‌ترین و معتبرترین گنجینه‌های قرآنی در سطح جهانی محسوب می‌شود. این موزه که نخستین موزه قرآنی جهان است، در سال ۱۳۶۴ تأسیس شده و مجموعه‌ای وسیع از قرآن‌های خطی از دوران‌های مختلف تاریخی را در خود جای داده است.
محل موزه قرآن و نفایس: حرم امام رضا (ع)، صحن کوثر، ضلع شرقی- ساعات کاری: همه‌روزه (حتی ایام تعطیل) از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ ظهر
موزه مرکزی
موزه مرکزی به‌عنوان یک موزه جذاب، داستان حرم امام رضا (ع) و کلیه آیتم‌های وقف شده به آن را به تصویر می‌کشد.
- محل موزه مرکزی: حرم امام رضا (ع)، صحن کوثر، ضلع شرقی
- ساعت کاری: همه‌روزه (حتی ایام تعطیل) از ساعت ۸ صبح تا ۵:۴۵ بعدازظهر
آثار نگهداری شده در موزه مرکزی حرم امام رضا (ع) در ۹ بخش سازماندهی شده‌اند:
-
- گنجینه حرم رضوی: از جمله آثاری که در این قسمت قابل مشاهده است، ضریح‌های پیشین (جواهرنشان متعلق به دوره صفوی و ضریح طلا و نقره منسوب به دوره پهلوی)، کتیبه‌های مشبک و قلم‌زنی،
- تجهیزات نورپردازی، قفل‌ها و… هستند. / سال تاسیس: ۱۳۲۴
- گنجینه مدال: بسیاری از چهره‌های مشهور در عرصه‌های مختلف که موفق به کسب مدال شده‌اند، به خاطر محبت و ارادت قلبی خود به آستان قدس امام رضا (ع)، مدال‌هایشان را به درگاه ایشان اهدا کرده‌اند و تمامی این آثار در این گنجینه با دقت نگهداری می‌شوند. / سال تاسیس: ۱۳۹۲
- گنجینه سکه: این بخش یکی از جذاب‌ترین قسمت‌ها برای علاقه‌مندان به تاریخ به شمار می‌آید. اگر به بازدید از گنجینه سکه‌های حرم امام رضا (ع) می‌روید، بدانید که شما را فراتر از یک موزه مذهبی جالب انتظار می‌کشد.
- گنجینه حرم رضوی: از جمله آثاری که در این قسمت قابل مشاهده است، ضریح‌های پیشین (جواهرنشان متعلق به دوره صفوی و ضریح طلا و نقره منسوب به دوره پهلوی)، کتیبه‌های مشبک و قلم‌زنی،
در این بخش بیش از ۱۹۰۰ نوع سکه چکشی و ماشینی وجود دارد که هر کدام نقل‌کننده دوره تاریخی و جغرافیای خاصی هستند. / سال تاسیس (استقلال از بخش‌های دیگر): ۱۳۸۸
-
-
- گنجینه سلاح‌های سرد و گرم: در این قسمت می‌توانید سلاح‌های جنگی مربوط به دوره تاریخی صفویان تا قاجار را مشاهده کنید. / سال تاسیس: ۱۳۷۸
- گنجینه ظروف: در این بخش از موزه مرکزی حرم امام رضا (ع)، ظروف قدیمی که اهدا، وقف یا در حین ساخت‌وساز حرم پیدا شده‌اند، به نمایش گذاشته شده‌اند. / سال تاسیس: ۱۳۷۸
- گنجینه نجوم و ساعت: این گنجینه مدیون اهداییات سیدجلال‌الدین تهرانی است. ابزارهای مختلفی از جمله اسطرلاب، ساعت، تلسکوپ و کره‌های جغرافیایی در اینجا قرار دارند که عمدتاً به دوره تاریخی صفویه تعلق دارند. / سال تاسیس: ۱۳۷۸
- گنجینه تمبر و اسکناس: با وجود ۵۰۰ برگ اسکناس خارجی و ۳۰۰۰ تمبر و پاکت پستی، این گنجینه از حرم امام رضا (ع) به غنی‌ترین مرکز نگهداری تمبر و اسکناس تبدیل شده است. / سال تاسیس: ۱۳۶۹
- گنجینه صدف و حلزون‌های دریایی: «محمدسعید فؤاد وهبه» فردی است که با اهدای کلکسیون بی‌نظیر خود از موجودات دریایی، این بخش را شکل بخشیده است. بعد از این اقدام بی‌نظیر، افراد دیگری نیز شروع به اهدای آثار مشابه کرده و این بخش از موزه را جذاب‌تر کردند.
-
موزه تخصصی فرش
موزه فرش حرم امام رضا (ع) یکی از زیباترین و دلرباترین موزه‌های آستان قدس به شمار می‌آید. این موزه که در سال ۱۳۹۰ به بهره‌برداری رسیده، در سه طبقه فرش‌های چشم‌نواز ایرانی را به نمایش گذاشته است.
همچنین سوال اینجاست که در هر طبقه چه آثاری را خواهیم دید؟
-
-
- طبقه اول شامل نقوش بومی مناطق مرکزی و شرقی ایران است که در کنار قالی‌های پرده‌ای، کلکسیونی زیبا را به تصویر می‌کشد.
- در طبقه دوم، هنر دستان مردمان غرب و شمال غرب ایران به نمایش گذاشته شده است. نقش‌هایی که داستان‌گوی اقلیم و زندگی‌های متفاوت هستند. تماشای گلیم و قالیچه‌های عشایر و ایلات مختلف نیز دلیلی دیگر برای جذب شما به این طبقه است.
- در طبقه آخر اما فرش‌ها حال‌وهوای تاریخی بیشتری را به خود گرفته‌اند و فرش‌بافی زمان صفویان به زیبایی به نمایش درآمده است.
-
مردم‌شناسی
از جذاب‌ترین نقاط حرم امام رضا (ع)، حمام عمومی‌ای است که از دوره صفویه تا سال ۱۳۶۸ فعالیت داشته است. این حمام که نزدیک به چهار قرن به زائران آستان قدس امام رضا (ع) خدمت کرده، در سال ۱۳۸۵ به ساختمان موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است.
از جمله آثار موجود در این حمام تاریخی و موزه کنونی، می‌توان به پوشاک و البسه سنتی اقوام مختلف ایرانی، لوازم و منسوجات حمام، وسایل آرایشی قدیمی و نقاشی‌های رنگ و روغن به سبک قهوه‌خانه‌ها اشاره کرد.
مکان موزه مردم‌شناسی: حرم مطهر رضوی، صحن جامع رضوی، ضلع غربی
ساعات کار: همه‌روزه (حتی ایام تعطیل) ۸ الی ۱۲ صبح
موزه آثار اهدایی سید علی خامنه‌ای
این موزه در طبقه همکف ساختمان موزه قرآن و نفایس واقع شده و شامل هدایایی است که از نقاط مختلف ایران و جهان به مقام رهبری جمهوری اسلامی ایران اهدا شده‌اند.
در این موزه مجموعه‌ای از آثار ارزشمند؛ نظیر مدال‌ها، ظروف، فرش، سکه و تابلوهای منبت و معرق به نمایش گذاشته شده‌اند.
مکان موزه: حرم امام رضا (ع)، صحن کوثر، ضلع شرقی
ساعات کاری موزه قرآن و نفایس: همه‌روزه (حتی ایام تعطیل) ۸ الی ۱۲ صبح
موزه آثار استاد محمود فرشچیان
جالب توجه است که موزه آثار استاد فرشچیان در ساختمان جداگانه‌ای قرار ندارد و در واقع بخشی از ساختمان موزه قرآن و نفایس است که در تالاری به نمایش گذاشته شده‌اند.
این موزه ۱۵ تابلوی منحصربه‌فرد که توسط استاد فرشچیان به حرم امام رضا (ع) اهدا شده‌اند را به نمایش می‌گذارد که شامل موارد زیر هستند:
- پنجمین روز آفرینش
- ظهر عاشورا
- پرچمدار حق
- ستایش پروردگار
- یتیم‌نوازی
- یا رب
- نیایش
- معراج
- رمی جمره
- هدیه عشق
- کوثر
- ضامن آهو ۲
- اولین پیام
- توسل
- خمسه آل طیبه
تابلو پانزدهم که ایشان به بارگاه نورانی امام رضا (ع) اهدا کرده‌اند، تابلویی مینیاتوری است که از اجداد خود به یادگار داشته‌اند.
دارالشفای امام رضا
دارالشفای حرم امام رضا (ع) یک کلینیک مجهز در نزدیکی بارگاه است که در زمان نیاز می‌توانید به آن مراجعه کنید. این مرکز پزشکی و درمانی دارای بخش‌های مختلفی است که نیازهای شما را در زمینه اورژانس، CPR، دندان‌پزشکی، آزمایشگاه، بینایی و شنوایی‌سنجی، گوش و حلق و بینی، اطفال، ارتوپدی و… رفع خواهد کرد.
ساختمان دارالشفای حرم امام رضا (ع) از موقوفات آستان قدس رضوی است که در داخل فضای حرم واقع شده است. شما هرگز نخواهید توانست خود را در این مکان مقدس تنها حس کنید. آیا شما تا به حال تجربه‌ای از زیارت حرم امام رضا (ع) داشته‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید!
این منطقه دارای ۵ پایگاه فوریت پزشکی است که می‌تواند نگرانی زائران را به کلی برطرف کند. مکان‌های استقرار این پایگاه‌ها به‌شرح زیر است:
پایگاه‌های ویژه بانوان: رواق دارالحجه و گنبد خاتم خانی
پایگاه‌های ویژه آقایان: صحن جمهوری، صحن گوهرشاد و صحن جامع رضوی (صحن پیامبر اعظم)
در اینجا آدرس و مکان کلینیک اصلی دارالشفا را به شما ارائه می‌دهم تا در صورت نیاز، به‌راحتی به آن دسترسی داشته باشید. البته امیدوارم هیچگاه نیازی به مراجعه به آنجا نباشد و سفر خوبی را تجربه کنید.
آدرس: خیابان شیرازی – دوربرگردان حرم مطهر
مهمانسرای امام رضا (ع)
کمتر کسی است که زائر حرم امام رضا (ع) باشد و از چشیدن غذای این مکان پرنعمت خودداری کند. مهمانسرای امام رضا (ع) در زمان ناصرالدین شاه قاجار با هدف خدمت به زائران بنا شد. این مهمان‌سرا همچنان با نام‌های قدیمی‌اش بین زوار و مجاوران شناخته شده است. از قبیل نام‌هایی چون مهمان‌خانه زواری، کارخانه زواری و آشپزخانه حضرتی.
و حالا که صحبت از غذا به میان آمد، خوب است که نحوه رزرو غذای مهمانسرای حرم امام رضا (ع) را نیز برایتان بگویم.
این روزها برخلاف گذشته که نیاز به دعوت‌نامه بود، با نصب اپلیکیشن رضوان می‌توانید وعده غذایی را در زمان مناسب خود رزرو کنید. امید دارم که تجربه هم‌سفره‌شدن با زائران دیگر آستان کریم اهل‌بیت امام رضا (ع) نصیبتان شود.
اگر قسمت شد و مهمان سفره حضرت شدید، حتماً به صحن غدیر سری بزنید. چرا که مهمانسرای جدید حرم امام رضا (ع) در این صحن قرار دارد.
مراکز فرهنگی حرم امام
یکی از بخش‌های فرهنگی وابسته به حرم امام رضا (ع)، دانشگاه علوم اسلامی رضوی است. کسانی که به رشته‌های علوم انسانی و اسلامی علاقه‌مند هستند، می‌توانند در سه مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری در این دانشگاه به تحصیل مشغول شوند.
فضا و برنامه‌های تحصیلی این دانشگاه با محوریت دین طراحی شده و هدف آن تربیت افراد متخصص و ماهر در حوزه‌های دانشگاهی و حوزوی است؛ به طوری که دانشجویان این دانشگاه در کنار تحصیلات دانشگاهی، علوم حوزوی را نیز می‌آموزند.
مقبره‌های معروف در حرم
حرم امام رضا (ع) از جمله مکان‌های مورد علاقه ارادتمندان است که آرزوی ابدی شدن در آنجا را دارند.
شخصیات‌های بزرگ و مشهور زیادی در حرم امام رضا (ع) دفن شده‌اند و زائران به احترام آنان به سر مزارشان می‌روند و برایشان دعا می‌کنند.
از مشهورترین مقبره‌ها در بارگاه امام هشتم می‌توان به مقبره شیخ حر عاملی، علامه طبرسی، شیخ بهایی، شیخ نخودکی، شیخ محمد عارف عباسی (معروف به پیر پالان)، آیت‌الله کوهستانی و سید جواد خامنه‌ای اشاره کرد.
مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد یکی از شلوغ‌ترین مساجد ایران است که به دلایل مختلف شهرت زیادی یافته است:
- نزدیکی و هم‌جواری با حرم امام رضا (ع)
- تاریخ غنی این مسجد. مسجد گوهرشاد به دستور گوهرشاد بیگم، همسر شاهرخ میرزا تیموری، در دوران تیموریان بنا شد.
- معماری بی‌نظیر، کاشی‌کاری‌های شگفت‌انگیز و خط و اسلوب عالی
آیا شما هم تجربه‌ای از این مکان‌ها دارید؟ نظرات و تجربیات خود را در کامنت‌ها با ما در میان بگذارید!
مسجد گوهرشاد با چشم‌انداز زیبا و احترام خاص از سمت شمال به ضریح شریف حضرت و از سمت شرق، غرب و جنوب به رواق امام خمینی، صحن جمهوری اسلامی و صحن جامع رضوی راه پیدا می‌کند.
امکانات رفاهی در نزدیکی حرم امام رضا (ع)
بدون شک آستان قدس امام رضا (ع) اصلی‌ترین جاذبه مشهد است و نیاز به امکانات رفاهی مطلوبی دارد. طبیعی است که این خدمات فقط به داخل حرم محدود نمی‌شود و اطراف بارگاه را نیز شامل می‌شود. خدماتی همچون هتل، رستوران، وسایل نقلیه و… که آشنایی با آنها قطعاً به نفع شما است.
هتل‌های نزدیک به حرم امام رضا (ع)
اگر هدف شما از سفر به مشهد زیارت حرم امام رضا (ع) باشد، یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای انتخاب هتل نزدیکی به این آستان مقدس خواهد بود.
هتل‌های متعددی در اطراف ورودی‌های مختلف حرم وجود دارند که هرکدام سعی می‌کنند با تمرکز بر نزدیکی به آستان مبارک امام رضا، زائران و مسافران بیشتری را جلب کنند.
در این بخش به معرفی چند هتل نزدیک به حرم امام رضا (ع) می‌پردازم که برای هر سلیقه و سبک سفر یک گزینه مناسب در نظر گرفته شده است:
هتل مدینه‌الرضا
اگر به دنبال هتلی باشید که علاوه بر نزدیکی به حرم، امکانات رفاهی عالی نیز داشته باشد، هتل مدینه‌الرضا انتخاب ایده‌آلی برای شما خواهد بود.
این هتل به عنوان نزدیک‌ترین هتل ۵ ستاره به حرم امام رضا (ع)، تنها ۱۵۰ متر با حرم فاصله دارد.
هتل اطلس مشهد
هتل اطلس، یک هتل ۳ ستاره با سابقه طولانی در صنعت هتلداری، با نزدیکی به حرم و قیمت مناسب شرایط خوبی برای مسافران فراهم کرده است.
هتل اترک مشهد
نوبت به هتل اترک می‌رسد که برای کسانی که هم به دنبال آسایش هستند و هم به قیمت مناسب اهمیت می‌دهند، انتخاب خوبی است.
این هتل همچنین نزدیک‌ترین هتل ۴ ستاره به حرم امام رضا (ع) محسوب می‌شود و با امکانات و قیمت مناسب، گزینه‌ای ایده‌آل برای بسیاری از مسافران است.
اما اگر به هر دلیلی نتوانستید در این هتل‌ها اقامت داشته باشید، نگران نباشید؛ گزینه‌های ریز و درشت دیگری مانند هتل درویشی مشهد، هتل جواد مشهد، هتل هاترا، هتل حیات شرق، هتل سهند و… نیز برای شما وجود دارند.
رستوران‌های نزدیک به حرم امام رضا (ع)
مهم است که در سفر به مشهد، چه برای زیارت و چه برای گشت‌وگذار، به غذا نیز توجه ویژه‌ای داشته باشید. بیایید چند رستوران برتر در اطراف حرم امام رضا (ع) را بشناسیم تا برای زمان‌های قبل و بعد از زیارت به راحتی برنامه‌ریزی کنید.
رستوران سنتی باباقدرت
اگر بخواهید یک فنجان چای یا غذایی سنتی نوش جان کنید، رستوران باباقدرت نزدیک‌ترین گزینه برای شما به شمار می‌رود.
شاید وقتی به رستوران‌های سنتی فکر می‌کنید، به یاد غذاهای چلویی بیفتید. ولی خبر خوب این است که در منوی این رستوران‌ها، گزینه‌های دریایی هم موجود است که به طور خاص طرفداران زیادی دارند.
رستوران لیالی لبنان
چرا نباید یک تجربه متفاوت را در سفر به مشهد خود امتحان کنید؟ رستوران لیالی لبنان یکی از این گزینه‌ها نزدیک به حرم امام رضا (ع) است که می‌تواند به سفر شما رنگ و بویی تازه بزند.
این رستوران انواع غذاهای خوشمزه عربی و فست‌فودهایی را ارائه می‌دهد که بدون شک شما را شگفت‌زده خواهد کرد.
رستوران معین درباری
کیفیت بالای غذاها به همراه قیمت مناسب از مهم‌ترین عواملیست که مشتریان فراوان را به رستوران معین درباری می‌کشاند. فاصله این رستوران تا باب‌الجواد با خودرو حدود ۱۰ دقیقه و با قدم زدن تقریباً نیم ساعت است. همچنین مجموعه‌ای از غذاهای ایرانی و دریایی نیز برای انتخاب در دسترس شماست.
همچنین چند رستوران دیگر نزدیک به حرم امام رضا را برایتان معرفی می‌کنم تا خیالتان راحت باشد که انتخاب‌های خوبی دارید:
رستوران‌های هتل بین‌المللی قصر طلایی، رستوران هتل درویشی و رستوران رضایی. اگر به فست‌فود علاقه‌مند هستید، فست‌فودهای پدیده و روژان گزینه‌های مناسبی و نزدیک به حرم هستند.
بازارهای اطراف حرم امام رضا (ع)
بازار رضا
بازار رضا یکی از مشهورترین بازارهای نزدیکی حرم امام رضا (ع) است که قطعاً نام آن را شنیده‌اید. هرچند این بازار شاید تنوع کالای خاصی نداشته باشد، اما خرید و گشت و گذار در آن بسیار لذت‌بخش خواهد بود. زیرا بافت قدیمی بازار و قیمت‌های مناسب آن شما را به وجد می‌آورد!
پاساژ آسمان مشهد
پاساژ آسمان ۱ و ۲ گزینه خوبی برای افرادی هستند که به دنبال اجناس شیک‌تری نسبت به بازار رضا می‌گردند.
مرکز خرید آرمان
اگر وقت کافی برای سر زدن به پاساژهای دورتر از حرم ندارید و در عین حال به دنبال خرید لوازم آرایشی و دیگر اقلام هستید، مرکز خرید آرمان می‌تواند انتخاب مناسبی برای شما باشد.
در مورد بازارهای اطراف حرم امام رضا باید بگویم که در این ناحیه به اندازه تمام خیابان‌ها و مغازه‌ها فرصت خرید وجود دارد. پس نیازی نیست به‌دنبال مرکز خاصی باشید؛ فقط کافیست قدمی در اطراف حرم بزنید. اگر هم کیفیت بالا و قیمت‌های بیشتری را ترجیح می‌دهید، حتما به مراکز خرید دورتر مانند الماس شرق، زیست خاور و پروما نگاهی بیندازید.
سامانه‌های اتوبوسرانی و خطوط تاکسی اطراف حرم
دو دلیل اصلی وجود دارد که شما باید با سامانه اتوبوسرانی و تاکسی‌های اطراف حرم امام رضا (ع) آشنا باشید:
- بسیاری از زائران، بدون خودرو شخصی به مشهد سفر کرده‌اند و نیاز به استفاده از این سیستم دارند.
- ممکن است با خودرو شخصی به مشهد آمده‌اید، اما محدودیت‌های ترافیکی اطراف حرم برای شما مشکلاتی ایجاد کرده باشد.
بنابراین توصیه می‌شود برای مواقعی که به ناچار باید از این سامانه‌ها استفاده کنید، اطلاعات لازم را جمع‌آوری کنید. آیا شما تا به حال از این سرویس‌ها استفاده کرده‌اید؟ تجربیات خود را با ما در کامنت‌ها به اشتراک بگذارید!
با سامانه‌ها و خطوط حمل‌ونقل بین‌شهری مشهد بیشتر آشنا شوید.
ایستگاه‌های اتوبوسرانی که از حرم مطهر عبور می‌کنند به شرح زیر است:
- پایانه طبرسی – پایانه امام رضا (ع)
- حرم مطهر – پایانه وکیل‌آباد
- پایانه مصلی – پایانه آزادی
- حرم مطهر – بلوار طبرسی شمالی
- حرم مطهر – پایانه شهدا
- انتهای امامیه – انتهای شهرک شهید باهنر
- مصلی – الهیه
- باب‌الجواد – پایانه گردشگری
اگر گزینه شما تاکسی است، می‌توانید به راحتی از هر درب حرم که خارج شوید، تاکسی‌های زیادی را شاهد خواهید بود. اگر این تاکسی‌ها طبق مسیر تعیین‌شده کار می‌کنند، پس نگرانی نداشته باشید و مبلغ مشخص شده را پرداخت کنید. اما چنانچه قصد دربست گرفتن یا رفتن به مسیری خارج از محدوده تعیین‌شده را دارید، فراموش نکنید قبل از شروع سفر هزینه را با راننده نهایی یا همان‌طور که می‌گوییم، «طی» کنید.
به شکوفه‌ها بگویید سلام ما را به باران برسانند…
<pمی‌دانید وقتی که به زیارت امام رضا (ع) می‌روید، حتماً «سلام» بسیاری از عزیزانتان را با خود دارید و نائب‌الزیاره آنها شده‌اید. اما دلم می‌خواهد امتحان کنم و بپرسم آیا برای پیام‌های ما هم جای کمی در چمدان شما وجود دارد؟
به امام مهربانی‌ها بگویید هر قلبی ناگفته‌هایی دارد که تنها با دیدار واقعی و گوش شنوا قابل انتقال است.
پس از طرف ما هم سلامی را برسانید و بگویید فلانی‌ها گفتند: به امید دیدار!
