موزه عبرت یک مکان متفاوت و کمی نامتعارف است. اگر پیش از این درباره آن اطلاع نداشته‌اید، ممکن است نتوانید تصور کنید که در این موزه چه نقاشی‌ها و نمایش‌هایی به چشم می‌خورد. درست است؟ موزه عبرت در باغ ملی و در میدان امام‌خمینی تهران واقع شده است. اگر با تهران‌گردی آشنا هستید، حتماً آگاهید که این موزه یکی از مناطق جالب توجه است که ممکن است احساس خوبی را برای شما فراهم نکند.
در موزه عبرت، همانطور که از عنوانش پیداست، به یادآوری‌ها و نکات تاریک تاریخ پرداخته می‌شود. شاید بتوان لقب ترسناک‌ترین موزه پایتخت ایران را به آسانی به این مکان بخشید.
اما چه چیزی در این موزه به نمایش گذاشته شده است؟ آیا به موجودات ماورایی مربوط می‌شود؟ قطعا نه. آنچه این موزه را ترسناک می‌کند، وقایعی از تاریخ است که توسط همین انسان‌ها رقم خورده است، نه توسط مخلوقات فرازمینی. در ادامه به شناخت بیشتر این موزه خواهیم پرداخت.
تاریخچه موزه عبرت
برای آشنایی با تاریخ موزه عبرت، بهتر است از ساختمان آن آغاز کنیم. این بنا در سال ۱۳۱۱ شمسی، زمانی که رضاخان بر ایران حکومت می‌کرد، ساخته شده است. رضاخان با همکاری مهندسان آلمانی این زندان را تأسیس کرد که گفته می‌شود، نخستین زندان مدرن ایران محسوب می‌شود.
این زندان تاریخچه‌ای پر از کاربردهای گوناگون دارد و برای نگهداری گروه‌های مختلفی از مردم به کار گرفته شده است. به عنوان مثال، مدتی مخصوص به عنوان زندان زنان از آن استفاده شده و سپس به عنوان زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری فعال باقی مانده است. آیا اسم عجیبی نیست؟ کمیته مشترک ضدخرابکاری در زمان شاه محمدرضا پهلوی به کار می‌رفته و در آنجا زندانیان سیاسی نگهداری می‌شدند.
این ساختمان تا سال‌ها محل نگهداری افرادی با اتهامات مختلف بوده است. به عنوان مثال، بعد از انقلاب اسلامی، با عنوان “بازداشتگاه توحید” از آن استفاده می‌شد و در نهایت در حدود سال ۱۳۸۰ به موزه عبرت تبدیل گشت و قسمتی از تاریخ پر از ابهام و مسایل مختلف در آن به نمایش درآمد.
معماری موزه عبرت چگونه است؟
اگر از من بپرسید، بازدید از این موزه را به شما پیشنهاد نمی‌کنم. اما حقیقت این است که آشنایی و شناخت موزه‌های مختلف هر شهری فرصت خوبی برای افزایش دانش و آگاهی است. به هر حال، باید بدانید که ورود به موزه عبرت تهران شما را با یادآوری خاطرات تلخ تاریخ مانند شکنجه‌ها و اسارت‌ها روبرو می‌کند. پس اگر روحیه حساسی دارید یا با بالا رفتن از پله‌ها مشکل دارید (چرا که این موزه پله‌های زیادی دارد)، شاید بهتر باشد از посетركننده موزه عبرت خودداری کنید. حالا نظر شما چیست؟ آیا شما تجربه‌ای از بازدید از این موزه دارید؟ نظرات و تجربه‌های خود را با ما در میان بگذارید!
جایگاه کودکان در این موزه وجود ندارد.
ساختمان این موزه به طرز عجیبی طراحی شده است: راه‌روهای پیچ‌درپیچ، اتاق‌های متعدد و نقشه‌ای که فرار از آن تقریباً غیرممکن است. مهندسان آلمانی که در طراحی و ساخت این زندان نقش داشته‌اند، به وضوح بر ایجاد احساس رنج و سختی برای زندانیان تمرکز کرده‌اند. این بنا طوری طراحی شده که تابستان‌هایش به طرز شدیدی گرم و زمستان‌هایش بسیار سرد است. آیا شما هم چنین تجربه‌ای از مکان‌های تاریخی دارید؟
آیا با بخش‌های مختلف موزه عبرت آشنا هستید؟
در موزه عبرت، قسمت‌های متنوعی وجود دارد که هر کدام داستانی منحصر به فرد را روایت می‌کنند. در ادامه با این بخش‌ها آشنا می‌شویم:
- اتاق افسرنگهبان؛
- محل نگهداری لباس‌های زندانیان؛
- سلول‌ها؛
- عکاس‌خانه؛
- اتاق پانسمان؛
- شکنجه‌گاه؛
- اتاق ملاقات؛
- اتاق معرفی اسلحه‌ها؛
- اتاق یادبود؛
- اتاق رئیس؛
اتاق افسرنگهبان
این اتاق مکانی است که زندانیان در آن خود را معرفی می‌کردند و برای ورود به این زندان نامبارک با نیروهای بی‌رحم روبه‌رو می‌شدند. می‌توانید این اتاق را در موزه عبرت تهران ببینید و به عمق تاریخ پی ببرید.
محل نگهداری لباس زندانیان
این بخش محلی برای ذخیره لباس زندانیان می‌باشد و شامل قفسه‌های فلزی کوچک است که هر کدام با شماره‌ای خاص برای هر زندانی مشخص شده‌اند. فضای تنگ و سرد این محل نیز نماد جدایی و غم را به نمایش می‌گذارد. آیا شما می‌توانید تصور کنید افرادی چه مسائلی را در این مکان تجربه کرده‌اند؟
سلول‌ها
چهاربند با 86 سلول در این زندان وجود دارد که می‌تواند بیش از 200 زندانی را در خود جای دهد. در اوج فشردگی، زندانیان حتی برای نفس کشیدن دچار مشکل می‌شدند. اتاق‌ها و سلول‌های انفرادی و عمومی این موزه با قرنیزهایی بلند طراحی شده‌اند که به زندانیان آسیب می‌زدند. سازندگان این زندان از کوچک‌ترین جزییات نیز برای آزار زندانیان چشم‌پوشی نکرده‌اند. آیا شما نیز احساس می‌کنید که تاریخ باید درس عبرتی باشد؟
عکاس‌خانه
قطعاً در فیلم‌ها دیده‌اید که متهمان در کنار دیوار قرار می‌گیرند و تخته‌ای در دست دارند که نام و جرمشان روی آن نوشته شده است. عکاس‌خانه موزه عبرت نیز یکی از مکان‌هایی است که برای همین منظور طراحی شده است. با بازدید از این زندان، می‌توانید به این اتاق نیز سر بزنید و تاریخ را از نزدیک تجربه کنید.
اتاق پانسمان
اتاق پانسمان نیز نمایانگر زوایای تیرۀ این مکان است و از آن در شرایطی که زندانیان نیاز به درمان داشتند، استفاده می‌شده. بخشی از تاریخ ایران که هنوز هم برای بسیاری از ما درسی آموزنده دارد. آیا شما هم با شجاعت به این سفر بروید تا از تجربیات دلخراش گذشته عبرت بگیرید؟
خشونت، پدیده‌ای ناپسند و غیرقابل قبول است. این مکان، برخلاف نامش، نه تنها محلی برای بهبودی بلکه فضای زجرآوری بوده که زندگی زندانیان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این اتاق خبری از مواد بی‌حسی نبوده و پانسمان زخم‌ها با درد مضاعفی همراه است که به‌خود زخم افزوده می‌شود.
اتاق شکنجه
خشونت به هر شکل و در هر زمان زشت و ناپذیرفتنی است. موزه عبرت، جایی که اتفاقات تلخی در آن رخ داده، دنیایی از احساسات ناخوشایند را به همراه دارد. یکی از اتاق‌ها، به نام اتاق فوتبال، به تصویر می‌کشد که زندانی را به زمین پرتاب کرده و مأموران با کفش‌های نوک‌تیز خود به او ضربه می‌زنند. آیا فکر می‌کنید این نوع قساوت هر لحظه غیرانسانی‌تر نیست؟
همچنین، اتاق آپولو که با الهام از فناوری‌های فضایی طراحی شده، زندانیان را با کلاهی فلزی و زدن ضربات شدید مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد. این کلاه به‌منظور القای درد و آزار بیشتر استفاده می‌شود.
در اتاقی به نام زیر هشت، تکنیک‌های دردناک‌تری مانند شوک الکتریکی به‌کار گرفته می‌شود. اگر شما نیز فکر می‌کنید این شرایط در اوج ظلم است، باید آماده باشید برای بررسی سایر اتاق‌ها، به‌ویژه اتاق قفس داغ، که زندانیان را در آن قرار می‌داده‌اند و دیواره‌های داغ به آتش کشیده شده‌اند.
اتاق ملاقات
اتاق ملاقاتی با دیوارهای شبکه‌ای فلزی که زندانی و خانواده‌اش را از یکدیگر جدا می‌کند، نمادی دیگر از قساوت انسان‌ها به شمار می‌آید. البته باید توجه داشت که ملاقات‌های واقعی در این زندان به ندرت انجام می‌شد و در اکثر موارد شرایط امنیتی به‌حدی سخت‌گیرانه بود که امکان دیدن خانواده وجود نداشت.
اتاق معرفی اسلحه‌ها
ابزارهای شکنجه و سلاح‌ها نیز در موزه عبرت تهران به‌نمایش درآمده است. این موزه به شما این امکان را می‌دهد تابلوهایی منحصر به‌فرد ببینید که از وقایع واقعی الهام گرفته شده و به بازسازی فضای تاریخی زندان می‌پردازد. با مشاهده این آثار، می‌توانید تصویری دقیق‌تر از تاریخ و شرایط گذشته کشور داشته باشید.
اتاق یادبود
در بخش یادبود نیز پلاک‌ها، مجسمه‌ها و اسنادی از افراد مبارزی مانند شهیدان بهشتی و رجایی به نمایش درآمده است. در این قسمت از موزه، نام زندانیان سیاسی و دیگر مدارک مرتبط وجود دارد که نشان از تاریخ و از خودگذشتگی می‌دهد.
اتاق رئیس
اتاق رئیس که وظایف مدیریتی مهمی را بر عهده داشته و محلی برای تصمیم‌گیری‌ها بوده، در زمان خود دارای امکانات ارتباطی قابل توجهی بوده است.
موزه عبرت کجاست؟
اگر با تمام اطلاعاتی که درباره این موزه به شما دادیم، هنوز هم تمایل دارید از آن بازدید کنید، نشانی آن به شرح زیر آماده شده است:
تهران، میدان امام خمینی، ابتدای خیابان فردوسی جنوبی، خیابان کوشک مصری، خیابان شهید یارجانی، پلاک ۱۱
هدف از ایجاد موزه عبرت، بازسازی فضای تلخ و دشوار دوران حاکمیت‌های گذشته از طریق مجسمه‌ها و وسایل مختلف بوده‌است. به نظر می‌رسد این نیت به خوبی به انجام رسیده و در صورت بازدید از این موزه، احساسات متضادی از غم و خشم را تجربه خواهید کرد.
موقعیت موزه عبرت را در گوگل مپ ببینید
نتیجه‌گیری
بدون شک موزه عبرت نمی‌تواند مکانی دلپذیر برای تفریح و گذراندن وقت باشد، اما بررسی تاریخ و اندیشیدن به درس‌های گرفته‌شده از آن، از اقدامات مهمی است که بشر برای رشد و پیشرفت در زندگی خود همواره باید انجام دهد. تاریخ به هیچ وجه قابل انکار نیست و گذشته‌ها در بخشی از واقعیت ما ثبت شده‌اند. روزها می‌گذرند و به خاطراتی خوب یا بد تبدیل می‌شوند. خاطراتی که نسل‌های آینده با نگاهی عبرت‌آموز به آن‌ها خواهند نگریست. شما چه نظری دارید؟ آیا تاکنون به موزه عبرت سر زده‌اید؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید!
