چاه‌های تلا قشم در بندر لافت در جزیره قشم قرار دارد و به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری قشم شناخته می‌شود. این چاه‌ها نماد نوآوری مهندسی هستند. به دلیل عدم امکان حفر قنات برای دسترسی به آب شیرین در جزیره قشم، اهالی به فکر اقدام جایگزینی برای ذخیره آب شرب افتادند. چاه‌های تلا قشم که با نام‌های چاه‌های تلا لافت، چاه‌های تل آو و گاهی به نادرستی چاه‌های طلا قشم نیز نامیده می‌شوند، ایده‌ای خلاقانه از مردم بومی برای نگهداری آب شیرین محسوب می‌گردند.
اگر شما هم به این نوع جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی علاقه دارید، با مجله گردشگری علی بابا همراه باشید و پس از شناخت کامل از تاریخ این سازه‌ها، سفر به جزیره قشم را در برنامه‌تان بگنجانید.
چاه‌های تلا قشم کجا قرار دارند؟
چرا چاه‌های تلا به شهرت رسیده‌اند؟
این چاه‌ها به دلیل طراحی منحصر به فرد و ابتکار مردم لافت برای محافظت از آب شیرین، به همراه قدمت تاریخی خود، ویژه و شناخته شده‌اند.
چگونه می‌توان به چاه‌های تلا دسترسی پیدا کرد؟
دسترسی به این اثر تاریخی بسیار آسان است، چرا که چاه‌ها در میانه بندر لافت و در اطراف آن محل‌های اقامتی متعددی قرار دارد. لازم به ذکر است که فاصله لافت تا فرودگاه قشم بسیار کوتاه است.
بهترین زمان برای بازدید از چاه‌های تلا چه زمانی است؟
اواسط پاییز و اوایل زمستان، بهترین زمان برای بازدید از چاه‌های تلا قشم به شمار می‌آید.
معرفی چاه‌های تلا
چاه‌های تلا قشم در نقاط جنوبی ایران و در جزیره قشم واقع شده‌اند. با توجه به این که آب قنات در این جزیره گل‌آلود و غیرقابل شرب است، چاه‌های تلا قشم در اصل گودال‌های عمیق برای جمع‌آوری آب باران و نگهداری این آب گوارا برای استفاده روزمره مردم لافت به شمار می‌روند. این چاه‌ها به صورت عمیق در زمین حفر شده‌اند تا بتوانند باران را به خود جذب کنند. پس از جمع‌آوری آب، درِ چاه‌ها بسته می‌شود تا آب داخل آنها خنک و سالم باقی بماند. دیواره‌های محکم این چاه‌ها و کف آنها از گچ، دلیلی بر خنکی و سلامتی آب است.
سابقاً تعداد این چاه‌ها به ۳۶۶ عدد می‌رسید، اما با گذشت زمان بسیاری از آنها مسدود شده‌اند و تعدادشان به کمتر از صد عدد کاهش یافته است. دلیل برخی از این چاه‌ها را هم عدم لای‌روبی می‌دانند. تعداد اصلی این چاه‌ها با تعداد روزهای سال کبیسه برابر بوده است. روی هم رفته، هر چاه در واقع نیاز آبی روزانه مردم لافت را تأمین می‌کرده است.
تاریخ و پیشینه چاه‌های تلا
در مورد تاریخ چاه‌های تلا قشم نظرات
تاریخ‌چاهی جالب در ایران وجود دارد که باورهای مختلفی درباره‌ی آن وجود دارد. برخی بر این عقیده‌اند که قدمت این چاه‌ها به زمان ساسانیان و پیش از اسلام بازمی‌گردد، زیرا نشانه‌های خلاقیت در جمع‌آوری آب، به ویژه در بندر سیراف بوشهر، در این دوران قابل مشاهده است. برخی دیگر نیز به زمان هخامنشی و حتی مادها اشاره کرده‌اند.
ضمنا لازم به ذکر است که برخی اعتقاد دارند این چاه‌ها بعد از ظهور اسلام حفر شده‌اند. اگر این عقیده درست باشد، چاه‌های تلا لافت تقریباً ۴۰۰ سال پیش ساخته شده‌اند و توسط خواجه کریم، حاکم لافت، به منظور برطرف کردن مشکل کم‌آبی در دل سنگ‌ها توسط غلامانش حفر گردیده‌اند.
چاه تل آو به چه معناست؟
بسیاری از افراد بر این باورند که به‌دلیل اهمیت و ارزش بالای آب، به این چاه‌ها لفظ تلا اطلاق شده است. البته که ارزش آب شیرین در این ناحیه بسیار بالاست اما باید دانست که هر چیزی به نام طلا نامیده نمی‌شود! حقیقت این است که “تلا” در واقع از واژه “تل آو” نشأت می‌گیرد. در زبان محلی، “تَل” به‌معنای تپه و “آوُ” به‌معنای آب است. بنابراین چاه‌های تل آو، که بعداً به نام چاه‌های تلا قشم مشهور شدند، به معنای چاه‌های آب در کنار تپه‌ها می‌باشد.
جاذبه‌های چاه‌های تلا
جالب است بدانید که تپه‌های بالای چاه‌های تلا قشم از جنس مرجان می‌باشند و این خاصیت به بهترین نحو آب را به چاه‌ها هدایت می‌کند. پس از بارش باران و پر شدن چاه‌ها، مردم درب آنها را می‌بندند و هر روز از سال، دَرِ یک چاه را باز کرده و از آب آن استفاده می‌کنند. عمق هر یک از این چاه‌ها بین سه تا ده متر است. آیا تصور می‌کنید که مردم چگونه با ابتدایی‌ترین ابزار توانسته‌اند ۳۶۶ چاه بالای سه متر را در دل سنگ بکنند؟ حتی تصورش هم سخت است!
در مجاورت چاه‌های تلا، چاه‌های دیگری وجود دارد که آب آنها کمی شورتر است و عموماً برای احشام قابل استفاده هستند. همچنین در کنار این چاه‌ها، برکه سنگی لافت و قلعه نادری قرار دارد که در فصل بارش به دیدن آنها بروید، با تجربه‌ای فراموش‌نشدنی مواجه می‌شوید. آب باران ابتدا در برکه سنگی یا آب‌انبار لافت جمع آوری شده و سپس به چاه‌های تلا منتقل می‌شود. در پس چاه‌های تلا لافت، قلعه نادری وجود دارد که معماری آن به سبک قلعه‌های پرتغالی‌هاست و قدمت آن به پیش از اسلام می‌رسد.
رسم و رسوم برداشت آب از چاه‌ها
شکل چاه‌های تلا قشم در انواع مختلفی مشاهده می‌شود، گاهی به شکل دایره و گاهی به صورت مربع، مستطیل و گلابی. هر کدام از این چاه‌ها نام خاص خود را دارند، که معمولاً به نام افرادی که آنها را حفر کرده‌اند انتخاب می‌شود، مانند “لوبنی” یا “غرابو”!
برای حفاظت از چاه‌ها دو برج نگهبانی بر فراز آنها ساخته شده‌اند. جالب توجه این است که وظیفه نگهبانی از چاه‌های تلا لافت بر عهده زنان بوده است. در گذشته، این چاه‌ها میراب داشتند و میراب‌ها که مسئولیت حفاظت، تقسیم و آب‌برداری را بر عهده داشتند، از بین زنان انتخاب می‌شدند.
در روزگاران قدیم، آب‌آوری به زنان سپرده می‌شد، چراکه طبق اساطیر، ایشان نگهبانان آب‌ها بودند و حضور مردان بر لب جوی برای آوردن آب نوعی بی‌احترامی به شمار می‌رفت.
زنان با بهره‌گیری از جهله یا همان کوزه، از چاه آب می‌کشیدند و نوبت هر خانواده برای جمع‌آوری آب توسط بانوی مراقب آب یا میراب، مشخص و مدیریت می‌شد.
مردان نیز در این راستا با انجام لای‌روبی مداوم چاه‌ها، در جمع‌آوری آب به زنان کمک می‌کردند. این لای‌روبی هر هفته در روز جمعه برای چاه‌هایی که در طول هفته خالی شده بودند، انجام می‌گرفت. پیش از بارش باران در اواخر پاییز، یک بار دیگر لای‌روبی عمومی چاه‌ها انجام می‌شد.
جارچی، مردان روستا را برای این کار جمع‌آوری می‌کرد و آنها نیز به فرآیند لای‌روبی چاه‌ها مشغول می‌شدند. مردان همچنین با استفاده از کندیل، به آوردن آب یاری می‌رساندند. کندیل چوبی است که بر روی شانه‌ها قرار می‌گیرد و در هر طرف آن دو سطل آویزان می‌شود.
در اطراف این چاه‌ها، درختانی کهنسال از نوع کهور وجود دارد که مردم محلی، آنها را نگهبان چاه‌های تلا قشم می‌دانند و آنها را بسیار مقدس می‌شمارند. گاه می‌توان پارچه‌های سبزی را که مردم محلی به این درختان آویزان کرده‌اند، مشاهده کرد.
گاهی نیز مردم زیر این درختان قربانی کرده و عبادت می‌کنند. درخت کهور با ریشه‌های عمیق خود به دنبال آب می‌گردد. درختان کهور چاه های تلا قشم، منبع آب خود را از همین چاه‌ها تأمین می‌کنند. به همین دلیل، اهالی کیفیت آب را از شادابی درختان تشخیص می‌دهند. شاید همین ویژگی‌ها و همچنین جالبیت و رازآلودگی این درختان با شاخه‌های درهم‌تنیده، باعث شده باشد تا این درختان به مقام مقدسیت نائل شوند.
بهترین زمان برای بازدید از چاه‌های تلا قشم
با توجه به آب و هوای گرم جزیره قشم، بهترین زمان برای سفر به این منطقه فصول سرد سال است. آب‌انبارها و برکه لافت در زمان بارش باران پر می‌شوند، بنابراین پیشنهاد می‌کنم در نیمه دوم فصل پاییز و ابتدای زمستان به جزیره لافت سفر کنید. با وجود اینکه چاه‌های تلا لافت به عنوان میراث ملی به ثبت رسیده‌اند، هنوز تعداد زیادی از افراد از وجود چنین چاه‌هایی آگاه نیستند و این مکان به دلیل کم‌جمعیت بودن و عدم ورودی خاص، بسیار خلوت است.
چاه تلا قشم در کجا قرار دارد؟
لافت تقریباً شصت کیلومتر با قشم فاصله دارد و برای طی کردن این مسافت حدود یک ساعت زمان نیاز است. چاه‌های تلا قشم سی کیلومتر با فرودگاه قشم فاصله دارند و در نزدیکی اسکله لافت، در پشت قلعه نادری در مرکز لافت قرار گرفته‌اند. جاده بندر لافت نیز از کنار اسکله و قلعه نادری عبور می‌کند.
چاه تلا قشم در گوگل مپ
راه‌های دسترسی به چاه‌های تلا
لافت یک اسکله حمل خودرو دارد که می‌توانید از طریق اسکله بندر پل در هرمزگان به آن دسترسی پیدا کنید. در لافت، اقامتگاه‌های بومگردی زیبا برای ماندن شما در دسترس است. می‌توانید با یک تور تفریحی به بندر لافت بروید یا بلیط هواپیمایی به مقصد قشم رزرو کنید و بدون دردسر به قشم سفر کنید.
چاه‌های لافت، دنیایی متفاوت از امروز
ایران به دلیل موقعیت اجتماعی و تاریخی ویژه‌اش، دارای دیدنی‌های فوق‌العاده‌ای است. اما به نظر من، اگر آثار کل ایران را مشاهده کرده باشید ولی به جزیره قشم سفر نکرده‌اید، نیمی از عمرتان را از دست داده‌اید. ویژگی‌های خاص جغرافیایی و فرهنگی قشم منجر به ظهور آثار شگفت‌انگیز تاریخی و طبیعی در این جزیره شده است و بندر لافت نیز به خاطر موقعیت خود در طول تاریخ، از این قاعده مستثنی نیست. بدون شک، آثار بی‌نظیر جزیره قشم و بندر لافت به‌ویژه چاه‌های تلا قشم شما را شگفت‌زده خواهد کرد!
