کارگاه لنج‌سازی قشم مکانیست مملو از داستان‌ها و روایت‌های جذاب. «لنج» برای ساکنان جنوبی تنها یک نوع کشتی نیست، بلکه به نوعی نماد زنده‌ای است که در روح و جان مردم جنوب ایران جریان دارد. این وسیله را می‌توان مشاهده کرد، شنید و حتی با آن گفتگو کرد. مفهوم لنج عمیقاً با ناخدا ارتباط برقرار کرده است! برداشت مردم از ناخدا در نقاط مختلف دنیا متفاوت است، چرا که داستان‌های رنگارنگی درباره ناخداها وجود دارد.
معمولاً در ذهن ما ایرانی‌ها، ناخدا مردی با پوست سبزه است که دشداشه محلی جنوبی بر تن دارد و به منظور حفاظت از گرما، چفیه‌ای بر سر می‌بندد. تصویر ذهنی ما از ناخدا کامل می‌شود زمانی که او را در کنار سکان لنج ببینیم، جایی که با رفیق همیشگی‌اش وارد دل دریا می‌شود و صدای بوق لنج در کنار آواز امواج دریا یک سمفونی دلنشین را ایجاد می‌کند.
لنج وسیله‌ای دریانوردی است که ابعادی بزرگتر از قایق و کوچکتر از کشتی دارد. این لنج‌ها فقط در خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند فعالیت می‌کنند. شاید دلیل ارتباط عمیق لنج با روح مردم جنوب ایران، ارادت و تاریخچه کشتی‌های قدیمی باشد که به این منطقه مرتبط می‌شود! در این قسمت از مجله گردشگری علی‌بابا به کاوش در دنیای این لنج‌های دوست‌داشتنی و سازندگان مهارت‌مندشان می‌پردازیم.
کارگاه لنج‌سازی در کجا واقع شده است؟
این کارگاه در روستای گوران، که فاصله آن تا مرکز جزیره ۷۵ کیلومتر است، قرار دارد.
بهترین زمان برای بازدید از کارگاه لنج‌سازی چه زمانی است؟
میان روزهای پاییزی و زمستانی، بهترین زمان برای بازدید از کارگاه لنج‌سازی گوران می‌باشد.
نام کارگاه لنج‌سازی قشم چیست؟
این کارگاه به نام کارگاه لنج‌سازی گوران نیز شناخته می‌شود.
کارگاه لنج‌سازی قشم، دنیایی پر از داستان!
در کارگاه لنج‌سازی قشم، زندگی‌ای منحصر به فرد و داستان‌های بی‌شماری روایت می‌شود. در گوشه و کنار این کارگاه، لنج‌های جوانی را می‌بینید که در مراحل مختلف ساخت قرار دارند و بی‌صبرانه منتظرند تا به آب بیفتند و استارت ماجراجویی‌های دریایی را در کنار ناخداهایی که هنوز آنها را ندیده‌اند، بزنند.
در قسمتی دیگر از کارگاه، به لنج‌های خسته و فرسوده‌ای برمی‌خورید که در مدت زمان کوتاهی با دریا وداع کرده‌اند و برای بازیابی و تعمیر به کارگاه بازگشته‌اند. اگر لحظاتی را برای صحبت با ناخدای لنج‌ها صرف کنید، متوجه خواهید شد که هر ترک و خراش در بدنه این لنج‌ها داستانی دارد. یکی از آنها در طوفانی قدیمی آسیب دیده و دیگری به خاطر برخورد به سنگ‌های زیر آب دچار مشکل شده و گاه با برخورد ماهی‌های بزرگ به بدنه لنج آسیب دیده‌اند!
عکس از: سایت مشرق نیوز
وقتی به کارگاه می‌رسید، حس می‌کنید به زمان‌های قدیم سفر کرده‌اید و به دوران نوح برگشته‌اید. زمانی که خدا به نوح و یارانش دستور داد کشتی را با این شکل بسازید. نوح از فرمان خدا…
او پیگیر بود و حتی زمانی که باران نمی‌بارید، ایمانش را حفظ کرد و دست به ساخت کشتی زد.
پیشنهاد می‌کنم وقتی به کارگاه لنج‌سازی قشم رفتید، درباره داستان نوح در اینترنت جستجو کنید و دوباره روایت را در آنجا بخوانید. این کار به شما احساس سفر در زمان را خواهد داد و صدای میخ و چکش یاران نوح را خواهید شنید و احتمالا دوست دارید به آنها بپیوندید.
عکس از: سایت تسنیم
قصه‌های کارگاه همچنان ادامه دارد و اصل ماجرا زمانی آغاز می‌شود که با جلاف‌ها (گلاف‌ها) صحبت کنید. این‌ها همان استادکاران سازنده لنج هستند. آن‌هایی که سال‌ها در این حوزه فعال‌اند و این هنر را از نسل‌های قبلی خود آموخته و به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند.
جالب اینجاست که هیچ نقشه‌ای برای ساخت لنج‌ها روی کاغذ طراحی نمی‌شود و همه‌چیز در ذهن اساتید شکل می‌گیرد. آنها آنچه در ذهن دارند را به جوانان آموزش می‌دهند و جوانان تازه‌کار با پیروی از دستورات اساتید، لنج‌ها را می‌سازند. در کارگاه لنج‌سازی قشم، همه یاران نوح هستند و هیچ پسر ناخلفی در میان آنها وجود ندارد!
عکس از: سایت مجله هرمزگان
نام‌های کارگاه لنج‌سازی قشم
کارگاه لنج‌سازی گوران، بزرگ‌ترین مرکز ساخت انواع لنج در جزیره قشم به شمار می‌رود. در مناطق دیگر مانند لافت و منطقه صنعتی کاوه نیز کارگاه‌هایی وجود دارد که به صورت محدودتر در حوزه لنج‌سازی فعال هستند. کارگاه گوران به عنوان یک جاذبه گردشگری و تفریحی در قشم، شهرت بسیاری دارد. چند روستا در ایران به نام گوران شناخته می‌شوند. ریشه این نام به واژه «گبر» برمی‌گردد و در گذشته به زرتشتیانی گفته می‌شد که معابد آتش داشتند.
عکس از: سایت ایسنا
کارگاه‌های ساخت لنج به اندازه دیگر دیدنی‌های قشم شهرت ندارد. بسیاری از مسافران قشم از وجود این جاذبه مطلع نیستند و بدون اینکه از آن بازدید کنند به خانه برمی‌گردند و از فرصتی که برای همراهی با دریانوردان مهمان‌نواز جنوبی بود، محروم می‌شوند.
بسیار خوشحالم که شما با این جاذبه متفاوت آشنا شده‌اید و در حال خواندن این مقاله در سفرنامه علی بابا هستید. لطفا بخشی از سفر شما به قشم، بازدید از این محل خاص باشد!
عکس از: سایت مشرق نیوز
چه کسانی در کارگاه لنج سازی گوران فعالیت می‌کنند؟
ساخت لنج یکی از منابع اصلی درآمدزایی در نواحی جنوبی کشور به شمار می‌آید. به همین خاطر، به محض ورود به کارگاه، بیشتر افرادی که می‌بینید، لباس‌های سنتی زیبای جنوبی به تن دارند. اگر شانس با شما یاری کند و در زمان مناسبی به کارگاه لنج‌سازی قشم برسید، صدای ساز نی‌انبان و طبل و سنج را خواهید شنید. حتی اگر دل‌تان غم سنگینی داشته باشد، با شنیدن این صداهای زنده و شاد، تمام غم‌هایتان به فراموشی سپرده می‌شود!
عکس از: سایت موج
در کارگاه‌های لنج‌سازی خبری از دوره‌های آموزشی منظم نیست. تنها در مواقع خاصی، مهندسان دریانوردی داخلی و خارجی برای نظارت بر فرآیند ساخت کشتی‌ها (معمولاً لنج‌های بزرگتر) به کارگاه مراجعه می‌کنند. در حالت کلی، ناظر اصلی پروژه‌های لنج‌سازی، استادکارانی هستند که سال‌ها کار کرده و حالا به عنوان استاد شناخته می‌شوند و همواره تجربه خود را با جویندگان کار در میان می‌گذارند!
کارگاه لنج‌سازی قشم در سال ۲۰۱۱ به عنوان یکی از مراکز صنایع دستی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این مدرک باعث افزایش شهرت لنج‌سازی در ایران گردید. همچنین، در سال ۱۳۹۶ موزه‌ای در منطقه گوران تأسیس شد که تاریخچه‌ی دریا و دریانوردی و هنر لنج‌سازی را به نمایش می‌گذارد. جالب است بدانید گردشگران در این موزه می‌توانند با اصول صیادی با تور در لنج آشنا شوند و این تجربه برای بسیاری از آنها بسیار جذاب خواهد بود.
عکس از: سایت برنا
چگونه در کارگاه لنج‌سازی قشم لنج ساخته می‌شود؟
در گذشته، ساخت لنج رونق بیشتری داشت، اما متأسفانه به‌دلیل مشکلات اقتصادی، از سرعت ساخت کاسته شده است. اکنون طرح‌ها به‌طور سه‌بعدی بر روی باهوش‌ترین کامپیوترها، یعنی ذهن مجرب جلاف‌ها طراحی می‌شود. این artisans با سال‌ها تجربه، قادرند دقیق‌ترین جزئیات را تشخیص دهند و بدانند کدام پیچ و مهره در کدام قسمت از لنج به‌کار می‌رود.
عکس از: سایت تابناک
مدت زمان ساخت هر لنج به ویژگی‌های آن بستگی دارد و می‌تواند از شش ماه تا دو سال به طول بینجامد. برای این کار از چوب‌های ساج، کهور و کنار استفاده می‌شود که در میان این‌ها، چوب ساج به‌عنوان ماده اصلی در کارگاه لنج‌سازی قشم شناخته می‌شود. این چوب‌ها از درختان موجود در جزیره قشم به‌دست می‌آیند.
اگر کمی در این منطقه بمانید و به گفت‌و‌گوی شاگردان و استادکاران گوش فرا دهید، متوجه می‌شوید که لنج‌سازی دارای دانشنامه‌ای منحصر به فرد با صدها اصطلاح و واژه تخصصی است. به‌عنوان مثال، لنج‌های امروزی معمولاً به‌وسیله موتورها تجهیز می‌شوند و کمتر شاهد لنج‌هایی هستیم که تنها با بادبان و پارو حرکت کنند. موتورهای این لنج‌ها اغلب از ژاپن خریداری می‌شوند و کیفیت خوبی دارند، اما نوع خاصی از موتور که به‌نام «پاکستونی» شناخته می‌شود، تولید پاکستان است و بر روی برخی از لنج‌ها نصب می‌گردد.
عکس از: سایت تابناک
انواع مختلف لنج‌ها را بشناسید
بخش قابل توجهی از دانشنامه لنج‌سازی به انواع مختلف لنج‌ها اختصاص دارد. آشنایی با این انواع خالی از لطف نیست. حداقل این شانس را به شما می‌دهد که بتوانید به ملوان‌ها و جلاف‌های کارگاه لنج‌سازی قشم نشان دهید که دربارۀ تاریخچه این لنج‌ها اطلاعاتی دارید و به قول جنوبی‌ها «این‌طور چیزهایی» به کار می‌دانید. آیا شما هم تجربه‌ای در سفر به قشم و بازدید از کارگاه‌های لنج‌سازی دارید؟ نظرات و تجارب خود را با ما در میان بگذارید!
تو خودت داری»!
- سماج، بتیل: قایق‌های صیادی
- حوری: قایق مسافربری با ظرفیت تقریباً ده نفر
- شوعی: نوعی قایق که در گذشته با بادبان و پارو حرکت می‌کرد، اما امروزه با موتور تجهیز می‌شود
- بغله: قایقی با ساختاری منحنی که برای حمل بار استفاده می‌شود
- بگاره: قایق‌های منطقه کنگان که برای ماهی‌گیری با تور کاربرد دارند
- سمبوک و جالبوت: قایق‌های باربری که قابلیت حمل بارهایی بین ۵ تا ۱۰۰ تن را دارند
- بوم: قایق بزرگ برای باربری و حمل مسافر
تشخیص تفاوت بین انواع قایق‌ها و شناسایی آنها بر اساس کارگاه‌هایی که می‌بینید، از حیطه اطلاعات عمومی خارج شده و نیاز به تخصص ناخدای خونگرم سبزه‌روی جنوب دارد!
عکس از: سایت تابناک
بهترین زمان برای دیدار از کارگاه ساخت قایق در قشم
زمان خاصی برای بازدید از کارگاه ساخت قایق گوران تعیین نشده است، اما کارگاه‌ها معمولاً از صبح تا غروب مشغول فعالیت‌اند و مناسب‌ترین زمان برای بازدید از آنها در ساعات میانی روز به شمار می‌رود. شاید مطلع باشید که آفتاب جنوبی در تابستان بسیار سوزان است و هنگامی که زیر نور خورشید قدم می‌زنید، حرارت را به وضوح حس می‌کنید! اگر بهار را برای سفر به قشم انتخاب کرده‌اید، تنها شب‌ها می‌توانید از محل اقامت خود خارج شوید، اما در آن مواقع کارگاه‌های قایق‌سازی تعطیل هستند.
عکس از: سایت فارس
زمستان و پاییز بهترین زمان‌ها برای گردش در جنوب کشور و جزیره قشم به شمار می روند، اما تنها مشکل روزهای نسبتاً کوتاه این فصل‌هاست. اما اگر ساعات میانی روز را برای بازدید از کارگاه قایق‌سازی consacra کنید، مشکلی پیش نخواهد آمد. در این زمان، هوا روشن است و شما می توانید جزئیات را مشاهده کرده و دستاوردهایی را که توسط زحمت لنج‌سازان به دست می‌آید، تجربه کنید.
عکس از: سایت ایسنا
محل کارگاه لنج‌سازی قشم کجاست؟
روستای گوران، با فاصله ۷۵ کیلومتری از مرکز جزیره قشم و در سواحل غربی آن واقع شده است. این روستا همچنین به جنگل‌های حرا نزدیک است که فرصت عالی برای گشت و گذار و تماشای جنگل‌های بی‌نظیر این منطقه را فراهم می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم بخشی از روز خود را به بازدید از این جنگل‌ها و کارگاه لنج‌سازی اختصاص دهید.
برای رفتن به این روستای زیبا، می‌توانید از مسیر فرودگاه قشم یا روستای لافت استفاده کنید. اگر قصد دارید از فرودگاه قشم به اینجا بروید، ابتدا باید به پارک ساحلی زیتون رسیده و از آنجا به صورت مستقیم به سمت فرودگاه ادامه دهید تا وارد جاده اصلی قشم شوید.
عکس از: سایت ایرنا
سپس باید به سمت روستای سهیلی حرکت کرده و بعد از آن ادامه مسیر را به سمت گوران طی کنید. در مسیر روستای لافت، جاده‌ای به طول ۴۴ کیلومتر به سمت گوران وجود دارد. در روستای لافت نیز کارگاه‌های لنج‌سازی موجود است، اما ظرفیت آنها با کارگاه گوران قابل مقایسه نیست. ضمن اینکه در این روستا جاذبه‌های تاریخی دیگری از جمله قلعه و بادگیرهای زیبا وجود دارد که نباید از دست داد.
محل کارگاه لنج سازی قشم در گوگل مپ
با استفاده از لوکیشن گوگل، می‌توانید از هر نقطه‌ای در جزیره قشم بهترین مسیر برای رسیدن به این کارگاه را پیدا کنید.
چگونه به کارگاه لنج‌سازی گوران برویم؟
روستای گوران به دلیل کمبود امکانات گردشگری، به یکی از مقاصد ناشناخته جزیره قشم تبدیل شده است. بهترین شیوه برای بازدید از این منطقه، استفاده از خودروی شخصی است. اگر شما در قالب تور به قشم سفر می‌کنید، می‌توانید با هماهنگی با راهنمای تور، برنامه‌ای برای بازدید از این ناحیه در نظر بگیرید. اجاره خودرو شخصی یا تاکسی نیز گزینه‌های مناسبی برای سفر به روستای گوران و مشاهده کارگاه لنج‌سازی هستند. آیا تا به حال به این کارگاه رفته‌اید؟ تجربیات خود را در کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید!
عکس از: سایت ایرنا
روستای گوران فاقد امکانات اقامتی مناسب است؛ تعدادی از ساکنان محلی خانه‌های خود را به مسافران اجاره می‌دهند، اما به دلیل کمبود تسهیلات رفاهی و گردشگری، بیشتر گردشگران بعد از گشت‌وگذار در جاذبه‌های تاریخی قشم و جنگل حرا، به مرکز جزیره بازمی‌گردند تا شب را در هتل‌ها و اقامتگاه‌های آرام و دلنشین بگذرانند.
کلام آخر؛ در کارگاه لنج‌سازی قشم دوست دارید به دریا بزنید!
دیدن صدها لنج در حال ساخت یا بازسازی، شما را به سفری دریایی وسوسه می‌کند و مایل می‌شوید فرمان را به دست بگیرید و به دل خلیج زیبای فارس بروید. برخی از لنج‌های مسافری با طراحی بی‌نظیری ساخته شده‌اند و به‌راستی آثار هنری تمام و کمالی به شمار می‌روند. کارگاه لنج‌سازی قشم یکی از مقاصد گردشگری خاص است که مشابه آن را در هیچ نقطه‌ای دیگر از جهان نمی‌توانید پیدا کنید. حتی اگر کارگاه‌هایی در کشورهای اطراف دریای عمان و خلیج‌فارس وجود داشته باشد، طراحان و سازندگان مهربان جزیره قشم در آنجا فعالیت نخواهند کرد! در سفر به قشم از بازدید این معادن هنر و خلاقیت غافل نشوید.
عکس شاخص: امیرحسین جامه‌بزرگ
