میدان آزادی همواره در تاریخ تهران جایگاه خاصی داشته است. از زمان نام‌گذاری آن به «شهیاد»، که نمادی از جشن‌های بزرگ شاهنشاهی بود، تا امروز که به هزاران روایت و اتفاق گواهی می‌دهد و مردم را به دور خود گرد می‌آورد. میدان آزادی، یادآور تاریخ و فرهنگ پایتختی‌ست که هر روز آن با دیگری تفاوت دارد. پایتخت کشوری با نام ایران که این میدان و برج را نه تنها به خاطر زیبایی‌اش، بلکه به واسطه اعتبارش گرامی می‌دارد.
در این مقاله از مجله گردشگری علی‌بابا، می‌خواهیم با قدم زدن در میدان آزادی، هوای پاک و دلپذیر تهران را استشمام کنیم (گرچه ممکن است کمی آلوده باشد!).
معمار و طراح میدان آزادی چه کسی بود؟
حسین امانت در سال ۱۳۴۹ طراحی و ساخت برج آزادی را به عهده داشت.
ارتفاع میدان آزادی به چه مقداری می‌رسد؟
۴۵ متر
بخش‌های مختلف میدان آزادی چیست؟
در زیرزمین آن بخش‌های متنوعی شامل سالن ایران‌شناسی، سالن تشریفات، گذرگاه پیشینیان، تالار آینه، نگارخانه اقوام، راهروی فناوری، تالار کهن، سالن مولتی‌ویژن، سینمای کوچک، نگارخانه بوستان و کتابخانه قرار دارد.
طبقات بالایی بیشتر نمایانگر معماری بی‌نظیر برج آزادی هستند.
آدرس میدان آزادی چگونه مشخص می‌شود؟
میدان آزادی در نزدیکی پایانه مسافربری غرب تهران واقع شده است. برای دستیابی به میدان آزادی می‌توانید از خیابان آزادی، خیابان محمدعلی جناح، بزرگراه لشکری و خیابان آیت‌الله سعیدی ۴ استفاده کنید.
مروری بر تاریخچه میدان آزادی
میدان آزادی شهرت خود را بیشتر مدیون برج عظیم آن است که در مرکز آن قرار دارد. این برج در سال ۱۳۴۹ به دستور محمدرضا پهلوی ساخته شد و با گذشت چندین دهه، همچنان نمایانگر تهران و به تعبیر بهتر، نماد ایران در سطح جهانی است.
طراحی منحصر به فرد برج آزادی که در ابتدا «برج شهیاد» نامیده می‌شد، توسط حسین امانت انجام شده و اجرای آن به محمد پورفتحی محول گردید. هدف از ساخت این برج زنده نگه داشتن یاد جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران بود که در کنار دیگر نکات، یک اثر معماری شگفت‌انگیز برای ما به ارمغان گذاشت.
اگر در تهران زندگی می‌کنید یا حتی برای یک بار هم که شده به این شهر سفر کرده‌اید، به احتمال زیاد میدان آزادی را حداقل از دور دیده‌اید. اما بگذارید راستش را بگوییم، میدان آزادی فراتر از یک برج برای عکس‌برداری و میدانی برای دور زدن است. به جرات می‌توان گفت این میدان بزرگترین گواه تاریخی در عصر ماست که آغاز و پایان هزاران داستان را نظاره‌گر بوده است.
میدان آزادی بعد از انقلاب
پس از انقلاب، میدان آزادی به محلی مهم برای برگزاری رویدادهای مختلف اجتماعی و سیاسی تبدیل شد. از مراسم خوشامدگویی امام خمینی که از پاریس به ایران بازگشت تا تمامی تجمعات مهم. از نکات جالب توجه در دوران بعد از انقلاب، پرتاب توپ هنگام تحویل سال نو در کنار برج آزادی بود. این رخداد در نوروز ۱۴۰۰ باعث به وجود آمدن ترک‌هایی در این برج شد که هیچ مقام و ارگانی تا کنون مسئولیت آن را به عهده نگرفته است.
ساخت پایانه مسافربری در اطراف میدان آزادی، آن را به یکی از شلوغ‌ترین میدان‌های تهران تبدیل کرده است. اما نکته حائز اهمیت این است که در سال‌های پس از انقلاب، توجه و نگهداری صحیح از این مکان نمادین به چالش کشیده شده است.
این وضعیت در ما ترس ایجاد می‌کند که مبادا با بی‌توجهی، میدان آزادی و برج نمادین آن را از دست بدهیم؛ برجی که در ذهن و خاطر هزاران ایرانی و گردشگران ایران‌گرد به یادگار مانده است.
ویژگی‌های معماری میدان آزادی
آیا تا به حال به اصفهان سفر کرده‌اید؟ اگر جوابتان بله است، احتمالا مسجد شیخ لطف‌الله را نیز از نزدیک دیده‌اید. طراحی و گل‌کاری‌های اطراف میدان آزادی بسیار شبیه به طرح و نقش این مسجد هستند، با این تفاوت که اشکال آن به‌جای دایره، بیضی هستند.
برج آزادی که در میانه میدان آزادی قرار دارد، طراحی خاص و چشم‌نوازی دارد که یکی از بارزترین ویژگی‌های آن «جلوه» است. با نگاهی دقیق‌تر، ممکن است در درجه دوم یا سوم، کمی کوتاه به نظر بیاید و به خود بگویید انگار سرش را بریده‌اند!
راستش این نظر چندان هم بی‌راه نیست، زیرا ارتفاع ۴۵ متری برج آزادی، هنوز تشنه بلندی بیشتری است و به نظر می‌رسد که چند متر کم دارد. اما باید به طراح این برج اعتماد کنیم و احتمال دهیم که این نکته در حیطه افکار او هم قرار داشته است.
کاهش ارتفاع این برج به دلیل نزدیکی به فرودگاه مهرآباد است که به نوعی محدودیتی برای حسین امانت به وجود آورده بود. با این حال، او با افزایش‌اندازه شیب زمین در نواحی مختلف و بازی با پهنا و طول برج (۶۳ متر) سعی کرده است این نقطه ضعف را جبران کند.
بخش داخلی برج آزادی چه چیزهایی دارد؟
پس از تماشای معماری بیرونی برج، وقت آن است که نگاهی به درون آن بیندازیم. برج آزادی شامل دو راه‌پله و دو آسانسور است که دسترسی به چهار طبقه آن را ممکن می‌سازد. تعداد پله‌ها ۲۸۶ عدد است که به نظرم یا باید آسانسورها ناکارآمد باشند تا به سمت پله‌ها بروید، یا این که به شمارش پله‌ها علاقه‌مند شده باشید!
معماری میدان آزادی، به ویژه برج شهیاد سابق، تحت تاثیر روند معماری دوره‌های مختلف تاریخی قرار دارد. پایه‌های برج از دوره هخامنشی الهام گرفته شده و قوس اصلی میانه، یادآور طاق کسری دوره ساسانی است. نشانه‌هایی از معماری دوره اسلامی نیز در دیگر قسمت‌ها قابل مشاهده است که طراحی یکپارچه برج آزادی را به خوبی نشان می‌دهد.
بخش‌های مختلف میدان آزادی
میدان آزادی برخلاف آنچه که ممکن است به ذهن بیاید، تنها به یک برج و اطراف آن محدود نمی‌شود. حتی خودم که ساکن تهران هستم، به دلیل عدم شناخت کافی از فضای داخلی برج، یک روز پس از تماشای تئاتری به آنجا رفتم و از دنیایی که در قلب میدان آزادی در جریان است، شگفت‌زده شدم. در این بخش بیشتر از این «دنیای درون» برای شما بگویم، آیا شما هم تا به حال تجربه‌ای مشابه داشته‌اید؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید!
در این مقاله به معرفی «برج آزادی» تهران، یکی از نمادهای برجسته فرهنگی و تاریخی این سرزمین، خواهیم پرداخت!
ورودی میدان آزادی
میدان آزادی، چهارراهی مهم در تهران، به بخش‌های متنوعی راه دارد. با حرکت به سمت شمال، به بزرگراه محمدعلی جناح خواهید رسید و راه جنوبی به بزرگراه آیت‌الله سعیدی منتهی می‌شود. در سمت شرق، خیابان آزادی و در غرب، بزرگراه لشکری قرار دارد. در کنار تمامی این مسیرها، برج آزادی به‌عنوان یکی از ورودی‌های مهم و شلوغ تهران، روزانه میزبان تعداد زیادی مسافر است.
با جاذبه‌های پنهان زیرزمین میدان بیشتر آشنا شویم!
حال وقت آن است که به دنیای جالب درون برج پرداخته و به بخش‌های دیدنی آن بپردازیم.
سالن سینما
سالن سینمایی که در میدان آزادی واقع شده، محلی دنج با ۵۱ صندلی است که از سال ۱۳۸۸ فعالیت خود را آغاز کرده و بیشتر به ویژه برای اکران‌های خصوصی و نقد آثار هنری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تالار آینه
تالار آینه یکی دیگر از بخش‌های جذاب برج است که شامل ۱۲ قسمت می‌باشد. نام‌گذاری این تالار به دلیل آینه‌کاری‌های زیبا در این بخش‌هاست که جلوه‌ای خاص به آثار هنری به نمایش گذاشته شده می‌دهد.
آثار هنری و تصاویر نمادین موجود در تالار آینه، موضوعاتی چون نفت، محیط‌زیست، حیات‌وحش، شهرسازی و ورزش را به تصویر کشیده‌اند.
نگارخانه بوستان
نگارخانه بوستان یکی از سالن‌های وسیع است که فضای آرام و روشن آن، شرایط ایده‌آلی را برای برگزاری کارگاه‌های هنری و نمایشگاه‌های آثار تجسمی فراهم می‌کند.
نگارخانه اقوام
این نگارخانه با طراحی نیم‌دایره‌ای و ۸ ویترین شیشه‌ای، فرهنگ و صنایع‌دستی مناطق مختلف ایران را به نمایش می‌گذارد و به «نگارخانه اقوام» ملقب شده است.
در این نگارخانه، عروسک‌های زیبای ساخته شده توسط «بهروز غریب‌پور»، با لباس‌های مخصوص و وسایل در دستان خود، منتظر استقبال بازدیدکنندگان هستند.
سالن تشریفات
این مکان مجلل در میدان آزادی نیز به سالن تشریفاتی نیاز دارد که برای میزبانی از نشست‌های خبری و برنامه‌های فرهنگی استفاده شود. «سالن تشریفات» برج آزادی پاسخگوی این نیازها خواهد بود.
سالن ایران‌شناسی
هدف سالن ایران‌شناسی این است که ما را با فرهنگ غنی ایران آشنا کند، اما واقعاً باید گفت که حتی یک دورنمای دقیقی از ایران را نتوانسته است به تصویر بکشد!
ماکتی U شکل که با ساده‌ترین نمادها و تجهیزات به نمایش گذاشته شده، تنها روایت سرد و سطحی از کشورمان را ارائه می‌دهد. بدون شک، نام بزرگ «سالن ایران‌شناسی» در قلب برج آزادی که نماد برازنده ایران محسوب می‌شود، انتظارات بیشتری را برای هر بازدیدکننده ایجاد می‌کند.
آیا شما هم تجربه‌ای از بازدید از برج آزادی دارید؟ نظرات و نظراتتان را در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید!
شاید با مشاهده تصویر این بخش، با کلام من هم‌نظرید.
تالار باستانی
تالار باستانی به نوعی یک موزه محسوب می‌شود که در آن ۲۵ ویترین شیشه‌ای، آثار با ارزشی از دوره‌های تاریخی ساسانی، هخامنشی، اشکانی و همچنین تعدادی از دوره‌های اسلامی را به نمایش می‌گذارد. نمایشگاه زیورآلات زنان قاجار که پیشتر در موزه کاخ سعدآباد نگهداری می‌شد، اکنون به تالار باستانی واقع در میدان آزادی منتقل شده است.
جالب است بدانید که وقتی وارد این بخش می‌شوید، در واقع دقیقا زیر برج آزادی قرار دارید.
راه‌های ارتباطی و دسترسی به طبقات مختلف (آسانسور و پلکان) نیز در تالار باستانی موجود است و این الامر دسترسی به سایر طبقات را آسان می‌سازد. آیا شما هم می‌خواهید بیشتر درباره برج آزادی و تاریخچه‌اش بدانید؟ در این بخش یک فروشگاه وجود دارد که علاوه بر صنایع دستی، محصولات فرهنگی مربوط به برج آزادی را نیز به فروش می‌رساند.
راهروی نوآوری
راهروی نوآوری میدان آزادی در گذشته تأثیرگذارتر و هیجان‌انگیزتری به نظر می‌رسید. شاید علتش این‌باشد که بازدیدکنندگان معمولاً به دیدن اشکال مختلف فناوری عادت نداشتند و این مسئله آن‌ها را شگفت‌زده می‌کرد.
به عنوان مثال، رباتی که شبیه به یک انسان پیانو می‌نوازد، قطعاً در گذشته توجه بسیاری از بینندگان را به خود جلب می‌کرد و آن‌ها را برای مدت بیشتری مجذوب خود می‌ساخت. اما امروز و با این سطح از پیشرفت فناوری، شاید دیگر کمتر کسی به آن واکنش نشان دهد.
سالن چندرسانه‌ای
سالن چندرسانه‌ای همان مکانی است که برای اولین بار پا به فضای داخلی برج آزادی گذاشتم. این سالن یک فضای نمایشی با امکانات مناسب نور، صدا و تصویر است که شرایط مناسبی برای برگزاری تئاتر و سایر هنرهای نمایشی فراهم می‌کند.
علت نام‌گذاری این سالن نیز به دلیل کارایی متنوع آن است؛ مانند نمایش فیلم، برگزاری کنسرت‌ها، همایش‌های متعدد و… .
کتابخانه
کتابخانه میدان آزادی ممکن است به عنوان یک مرکز مرجع شناخته نشود، اما…
در میان ۱۱ هزار کتاب جمع‌آوری‌شده، حدود ۲۰۰۰ منبع ارزشمند در زمینه‌هایی مانند تاریخ، معماری، زبان‌شناسی و ادبیات وجود دارد که مراجعه به آن‌ها بسیار پرطرفدار است.
گذرگاه نیاکان
این بخش، دالانی با نورپردازی خاص و جذاب است که ویترین‌های شیشه‌ای اطراف آن قرار دارند. در این ویترین‌ها آثار تاریخی مربوط به دوران ماقبل میلاد مسیح به نمایش گذاشته شده که دیدن آن‌ها خالی از لطف نیست.
شاید شما نیز با این دیدگاه موافق باشید که طراحی گذرگاه نیاکان یادآور سردابه‌ها و دهلیزهای ایرانی باستان است.
طبقه اول میدان آزادی یا همان زیرزمین
همانطور که اشاره کردم، برج شهیاد سابق واقع در میدان آزادی دارای ۴ طبقه است که هر یک کاربری و فضایی خاص دارد. اما در طبقه اول میدان آزادی چه جذابیت‌هایی وجود دارد؟ تمامی بخش‌هایی که تا اکنون برایتان شرح دادم، در طبقه زیرزمین میدان آزادی قرار دارند. این زیرزمین در واقع هسته اصلی برج آزادی است و تمامی رویدادهای مهم در این قسمت برگزار می‌شود.
گشتی در طبقه دوم برج آزادی
در طبقه دوم خبری خاص وجود ندارد و تنها مکانی برای تعویض آسانسور است. اگر به بیرون نگاه کنید و قوس بدنۀ برج آزادی را ببینید (حدود ۲۳ متر بالاتر از سطح زمین)، در واقع در حال مشاهده طبقه دوم میدان آزادی هستید.
دیدنی‌های طبقه سوم برج آزادی
اگر می‌خواهید به‌جای گشت‌وگذار در نگارخانه‌ها و سالن‌های میدان آزادی، بیشتر با معماری و ساختار برج آزادی آشنا شوید، حتما به طبقه سوم سر بزنید.
ارتفاع طبقه سوم حدود ۳۳ متر از سطح زمین است. اگر سر خود را بالا ببرید، گنبدی بتنی را مشاهده خواهید کرد که به شکل شمسه طراحی شده و نور خورشید به زیبایی از وسط آن به داخل می‌تابد. اگر با مبانی معماری آشنا باشید، از تماشای این ترکیب زیبای مدرن و سنتی به وجد خواهید آمد.
طبقه آخر یا زیر گنبد برج آزادی
بالاخره به بالاترین طبقه میدان آزادی می‌رسیم؛ جایی که من بیشتر از هر نقطه‌ی دیگر برج آزادی دوست دارم. اگرچه ارتفاع آن بسیار زیاد نیست، اما وقتی از پنجره‌های لانه زنبوری به چهار سمت پایتخت نگاه می‌کنید، احساس می‌کنید برای چند دقیقه از زندگی روزمره مردمی که در خیابان‌ها مشغول فعالیت هستند جدا شده‌اید و این تجربه‌ای بی‌نظیر خواهد بود.
در بالای این طبقه، بام برج شهیاد سابق جای دارد. احتمال دارد که دسترسی به این قسمت برای بازدیدکنندگان فراهم نباشد، اما بدانید که سقفی با کاشی‌کاری تماشایی فیروزه‌ای، بالای سرتان را شبیه به آسمانی لطیف به تصویر کشیده است.
گشت و گذار در میدان آزادی
محوطه و محیط بیرونی میدان آزادی همواره آماده استقبال از شما است. اما اگر مایل به بازدید از فضای داخلی آن هستید، می‌توانید همه روزه (به جز ایام شهادت و شنبه‌ها) از ساعت ۹ صبح تا ۱۶ عصر به این مجموعه فرهنگی-هنری مراجعه کنید.
هزینه بلیط به این بستگی دارد که چه بخش‌هایی از آن را قصد بازدید دارید، و متغیر است.
میدان آزادی کجاست؟
میدان آزادی دقیقاً در کنار پایانه مسافربری غرب تهران واقع شده است. برای دسترسی به این میدان، می‌توانید از مسیرهای مختلفی استفاده کنید. خیابان آزادی، خیابان محمدعلی جناح، بزرگراه لشکری و همچنین خیابان آیت‌الله سعیدی چهار مسیر اصلی هستند که به میدان آزادی می‌رسند.
میدان آزادی؛ نماد تهران و ایرانِ آزادی‌طلب
معماری استثنایی، تاریخ جذاب، بخش‌های داخلی شگفت‌آور و ویژگی‌های دیگر میدان آزادی، هیچ‌کدام به اندازه نمادین بودن این میدان بزرگ نیستند. می‌توان گفت تمام این خصوصیات در کنار هم، یک نماد سیاسی قوی از میدان آزادی ساخته‌اند؛ میدانی با برجی پایدار اما نشانه‌های از فرسودگی که بیش از هر چیز، شباهت زیادی به خود ما دارد.
